Losy świata według Konstantego Leontjewa: Przeciętny Europejczyk jako ideał i narzędzie ogólnoświatowej destrukcji

Artykuł stanowi analizę tekstów rosyjskiego konserwatywnego myśliciela, Konstantego Leontjewa, który w obliczu apokaliptycznych nastrojów rosyjskiej inteligencji 2 połowy XIX wieku próbował zdiagnozować przyczynę „choroby” kultury i znaleźć remedium na ów stan rzeczy. Nie był odosobniony w swoim przekonaniu, że Rosja przestanie istnieć jako samodzielna kultura, jeśli nie zahamuje napływu niszczących, jego zdaniem, idei zachodnich. Podobne przekonanie głosili Fiodor Dostojewski i Konstanty Pobiedonoscew. W artykule Przeciętny Europejczyk jako ideał i narzędzie ogólnoświatowej destrukcji Leontjew stwierdzał, że przedstawiciel cywilizacji zachodniej jest obojętny na piękno, zafascynowany rozwojem technicznym, oderwany od życiowych sił natury, cechuje się moralną ambiwalencją, a jednocześnie jest niezwykle ekspansywny. Postęp, którego celem jest materialny dobrobyt; trywialnie pojmowane szczęście, jawiły się myślicielowi jako zagrożenie dla istnienia państwa i religii. Ratunek upatrywał w silnej władzy carskiej, który to typ rządów nazywał „despotyzmem formy”. Myśliciel gloryfikował jedynowładztwo również z pozycji człowieka, który sens życia postrzega w poszukiwaniu i tworzeniu piękna, zmaganiach z rzeczywistością, a nie jedynie poruszaniu się w bezpiecznym, lecz nudnym, przewidywalnym świecie egalitaryzmu.

The paper includes the analysis of some texts of the Russian conservative thinker, Konstanty Leontyev who was confronted with the apocalyptic moods of the Russian intelligentsia of the second half of the 19th century. He made an effort to diagnose the “disease” and find a remedy. He was not single with his conviction that Russia would cease to exist as an independent culture unless stopped the influence of the Western ideas. Similar thoughts were expressed by Fyodor Dostoevsky and Konstanty Pobiedonoscew. In the article An European Man as an ideal and a device for the worldwide destruction Leontyev claimed that a representative of the Western civilization is indifferent to beauty, fascinated by technical progress, morally ambivalent and, at the same time, extremely expansive. The progress which is aimed at material prosperity and crude happiness Leontyev recognized as a threat for the State and Religion. Strong Tsar’s power, that he called a “despotism of form”, he regarded as remedy for the dangerous situation. He also glorified the state power as the person who perceived the meaning of life in searching and creating beauty, struggle with the real world. He contested the safe but boring and predictable world of egalitarianism.