Być czy nie być poganinem? Chrześcijaństwo w oczach chińskich imigrantów w Stanach Zjednoczonych na przykładzie twórczości Wong Chin Foo i Yan Phou Lee

XIX-wieczna chińska imigracja do Stanów Zjednoczonych często przybierała charakter zarobkowy i właśnie przez ten pryzmat opisywana jest w literaturze jej poświęconej. Perspektywa ta pomija natomiast chińskich intelektualistów, studiujących i tworzących w Ameryce tego okresu. Przykładem tego są esej „Why Am I Heathen” Wong Chin Foo z 1887 r., zalecający pozostanie przy „starej religii”, i odpowiedź nań autorstwa Yan Phou Lee, orędownika chrześcijaństwa, o korespondującym tytule „Why I Am Not a Heathen. A Rejoinder to Wong Chin Foo”. Dzięki porównaniu ich poglądów możliwe jest odtworzenie horyzontu intelektualnego ówczesnego środowiska amerykańskiego, poznanie stereotypów, zwłaszcza co podporządkowanych innych (subaltern). Analizy te ujawniają silne powiązanie religii i związanych z nią wartości na życie społecznego tamtego okresu, ale też przenikanie motywów z tym związanych do sfery ekonomii czy administracji. Oba teksty są również zapisem różnych tendencji wśród chińskich imigrantów, gotowych odpowiedzieć na pytanie o nową tożsamość w ramach zachodniego społeczeństwa. Pozwala to odejść od jednorodnego obrazu Chińczyków przybywających do XIX-wiecznych Stanów Zjednoczonych jedynie w celach zarobkowych i spojrzeć na przedstawicieli tej grupy w szerszy sposób.

Chinese immigration to the United States of America in the 19th century was often driven by financial reasons, and it has been approached in the subject literature from this very perspective. Focusing on this aspect, however, may lead to overlooking Chinese intellectuals who studied and published in America during that period. Examples include the essay „Why Am I Heathen”, published by Wong Chin Foo in 1887, wherein holding on to ‘the old religion’ was advocated, and the response to it, promoting Christianity, and published by Yan Phou Lee under the polemic title „Why I Am Not a Heathen: A Rejoinder to Wong Chin Foo.” The comparison of opinions expressed by these two authors allows for the reconstruction of the intellectual horizons of the American social milieu of the day, revealing what stereotypes were in circulation, especially with regard to the Subaltern (‘the marginalized, oppressed and subjugated others’). These analyses not only demonstrate how strongly religious beliefs (and values thus implied) were linked to the social life of the day but also how both the national economy and home affairs were permeated by motifs stemming from this linkage.