Sprawiedliwość jako bezstronność: problem wartości w perspektywie glottodydaktycznej

Niniejszy artykuł poświęcony jest wieloaspektowej problematyce wartości i wartościowania moralnego, przy czym w sposób szczególny koncentruje się wokół sprawiedliwości jako bezstronności, tj. takiej właściwości postępowania nauczyciela, która zasługuje na szczególne wyróżnienie. Podkreślona została unikatowość polskiej koncepcji glottodydaktyki, która buduje swe podstawy teoretyczne na faktach antropologicznych. Autorka wychodzi z założenia, że stała niezmienna natura ludzka stanowi podstawę wyznaczającą obiektywny i niezmienny porządek wartości. Wnikliwej analizie zostały poddane dotychczasowe próby poszukiwania uniwersalnej klasyfikacji i hierarchizacji wartości, jak też wysiłek ukierunkowany na uchwycenie relacji występujących między hierarchią wartości a strukturą natury ludzkiej. Wskazana została potrzeba aktualizacji problemu wartości, zwłaszcza adekwatnego scharakteryzowania poczucia sprawiedliwości i oparcia zdroworozsądkowych ujęć zasad sprawiedliwości na podstawach teoretycznych. W tym celu została dokonana rekonstrukcja podstawowych założeń i twierdzeń Teorii sprawiedliwości Johna Rawlsa, która stanowi wielowymiarową deskrypcję i eksplikację ludzkiego zmysłu moralnego. Ponadto zostały przedstawione daleko idące praktyczne implikacje koncepcji sprawiedliwości jako bezstronności dla określenia zasad działania sprawiedliwego nauczyciela w procesie (glotto)dydaktycznym.

The present study, devoted to the complex theme of moral values and valuation, focuses on the concept of justice understood as fairness, the virtue of special importance in teacher’s work. Fairness is the basic principle in the existence and coexistence of all human societies, including school and academic communities. Emphasized here is the uniqueness and interdisciplinarity of the Polish school of glottodidactics that has built its theoretical foundations on anthropological facts. The argument is based on the assumption that fixed human nature determines the objective and invariable hierarchy of values. A thorough analysis is offered of various philosophical attempts at formulating a universal hierarchy of moral values in relation to human nature. A need of updating the reflection on values is postulated, particularly with reference to the sense of justice, as its interpretations should be based on more rigorous theoretical foundations. An attempt is made in this direction by evoking the central claims of John Rawls’ Theory of Justice, a multidimensional explication of the natural human capacity to develop a sense of justice. Finally, far-reaching practical implications of treating justice as fairness are offered for the (glotto)didactic work of the teacher.