Ksenofont w listach Pseudo-Ksenofonta oraz w fikcyjnych listach Sokratesa i sokratyków

Celem podjętej w tym artykule analizy apokryficznej korespondencji Pseudo-Ksenofonta, którą tradycja przekazała nam dwiema niezależnymi drogami – 7 ekscerptów zachowanych w Antologii Stobajosa oraz 6 całych listów, wchodzących w skład zbioru Socratis et Socraticorum epistole (ed. R. Hercher) – jest próba nakreślenia na ich podstawie powszechnie akceptowanego w dobie cesarstwa rzymskiego portretu Ksenofonta. Pseudo-Ksenofontowe listy jednoznacznie definiują twórcę Anabazy jako filozofa sokratyka, w zasadzie przemilczając jego twórczość historyczną. Dają nam świadectwo o głęboko zakorzenionej w etyce sokratejskiej jego myśli, skoncentrowanej na kalokagathii. Nieprzerwane dążenie do cnoty poprzez konsekwentne doskonalenie się nie tylko czysto etyczne, ale również w konkretnych umiejętnościach, które mają przynieść pożytek, wskazywało na kluczowe znaczenie paidei w twórczości Ksenofonta jako ucznia Sokratesa. W omawianych listach punktami odniesienia są przeważnie ἐγκράτεια, καρτερία, ἀνδρεία, εὐσέβεια, φιλανθρωπία czy wreszcie σωφροσύνη, czyli cnoty stanowiące rdzeń etyki sokratejskiej.

The aim of the analysis of the apocryphal correspondence of Pseudo-Xenophon, which tradition has given us with two independent paths—7 excerpts preserved in the Anthology by Stobaeus and 6 entire letters included in the Socratis et Socraticorum epistole (ed. R. Hercher)—is an attempt to delineate on their basis, a portrait of Xenophon, commonly accepted in the time of the Roman Empire. Pseudo-Xenophon letters clearly define the creator of Anabasis as the philosopher of Socratic, basically keeping silent about his historical work. They give us testimony to his thought, deeply rooted in Socratic ethics, focused on kalokagathia. Continuous pursuit of virtue through consistent improvement not only in pure ethics, but also in specific skills that are supposed to bring benefits, pointed to the key importance of paideia in Xenophont’s work as a pupil of Socrates. In these letters, the reference points are mostly ἐγκράτεια, καρτερία, ἀνδρεία, εὐσέβεια, φιλανθρωπία and finally σωφροσύνη, i.e. the virtues that form the core of Socratic ethics.