Klauzula norymberska siedemdziesiąt lat później

W artykule analizie poddana została wyrażona w art. 7 ust. 2 EKPC, art. 15 ust. 2 MPPOiP oraz art. 49 ust. 2 KPP klauzula norymberska. W założeniu jej twórców miała ona za zadanie źródłowo uszczegółowić zakres zasady legalizmu, pełniąc przy tym funkcję swoistej „tarczy” przed potencjalnymi zarzutami naruszenia zasady nullum crimen nulla poena sine lege przez powojenne procesy karne zbrodniarzy wojennych. W artykule wykazano, iż wbrew formułowanym niekiedy twierdzeniom, nie stanowi ona jednak wyjątku od zasady lex retro non agit, lecz konstytuuje autonomiczny pod względem źródeł zakazów karnych standard wyrażany przez zasadę nullum crimen sine iure. W pracy zbadano ponadto stosowalność ogólnych zasad prawa uznanych przez społeczność międzynarodową w kontekście odpowiedzialności karnej, a także wykazano praktyczną nieoperatywność klauzuli norymberskiej. Krytycznej analizie poddano także konstrukcję klauzuli norymberskiej. Artykuł wykazuje jej merytoryczną i logiczną wadliwość. W podsumowaniu, autor sugeruje natomiast zastąpienie klauzuli norymberskiej klauzulą prawa natury.

The article analyzes the Nuremberg Clause contained in art. 7(2) ECHR, art. 15(2) ICCPR and art. 49(2) CFR. The underlying idea of the clause was to specify the scope of the principle of legalism, while fulfilling the function of a “shield” against potential allegations that post-war criminal trials led to a violation of the principle of nullum crimen nulla poena sine lege. The article shows that, contrary to sometimes formulated claims, the clause should not be regarded as an exception to the lex retro non agit (lex praevia) principle, for it constitutes an autonomous standard expressed by the less strict principle of nullum crimen sine iure. The study also examines the applicability of general principles of law recognized by the international community in the context of criminal liability and demonstrates the practical inoperability of the Nuremberg Clause in that context. The structure of the Nuremberg Clause is also critically examined. The article demonstrates its substantive and logical defects. In conclusions, the author suggests a replacement of the Nuremberg clause with the ‘law of nature’ clause.