Praktyka opodatkowania wyrobisk górniczych po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 września 2011 roku (P 33/09)

Od dłuższego czasu, kwestią rodzącą liczne rozbieżności w orzecznictwie organów podatkowych i sądów administracyjnych jest zagadnienie opodatkowania podatkiem od nieruchomości podziemnych wyrobisk górniczych i znajdujących się w nich urządzeń. Wątpliwości wynikają przede wszystkim z niejasności definicji legalnych dotyczących wspomnianej problematyki. Stan taki w sposób bezpośredni wpływał na chwiejność rozstrzygnięć organów podatkowych i sądów administracyjnych. Wobec stale narastających wątpliwości Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie konstytucyjności przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w zakresie, w jakim definiują budowlę jako przedmiot opodatkowania. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok interpretacyjny, który ma przełomowe znaczenie dla praktyki opodatkowania wyrobisk górniczych. Przede wszystkim rozstrzygnął zasadniczy dylemat dotyczący wyrobiska górniczego zarówno w znaczeniu fizycznym, jak i kompleksowym, przesądzając, iż jako takie nie stanowi przedmiotu opodatkowania. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że podziemne wyrobiska górnicze nie są bowiem obiektami budowlanymi (urządzeniami budowlanymi) w ujęciu Prawa budowlanego, lecz przestrzenią powstałą w wyniku prac górniczych, a w konsekwencji nie mogą być kwalifikowane jako budowle na gruncie przepisów Prawa budowlanego. Tym samym nie stanowią one przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości ani samodzielnie (jako wyrobiska w znaczeniu fizycznym), ani razem ze znajdującą się w nich infrastrukturą (jako wyrobiska w znaczeniu kompleksowym). Odmiennie natomiast jest w przypadku infrastruktury usytuowanej w podziemnych wyrobiskach górniczych. Poszczególne jej elementy mogą być zakwalifikowane jako obiekty budowlane (urządzenia budowlane) w ujęciu Prawa budowlanego, a tym samym jako budowle na gruncie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. O ile kwestia wyłączenia z opodatkowania podziemnych wyrobisk górniczych (w znaczeniu fizycznym i kompleksowym) nie budzi już kontrowersji w orzecznictwie sądowym, o tyle opodatkowanie „wyrobiska w sensie technicznym” nadal – pomimo upływu kilku lat od wyroku TK z 2011 r. – prowokuje liczne trudności. Wskazuje na to analiza najnowszych orzeczeń sądowych odnoszących się do tego samego podmiotu w zakresie sporu trwającego od dłuższego już czasu – w swej genezie sięgającej okresu na długo sprzed daty wydania wspomnianego wyroku TK. W opracowaniu dokonano wnikliwej analizy najnowszych orzeczeń sądów administracyjnych przez pryzmat tezy i argumentacji zawartej w wyroku TK. Zaprezentowano szereg wniosków szczegółowych. Autorzy przyjęli też tezę główną, iż uzasadniona wydaje się konieczność przeprowadzenia właściwej nowelizacji, która w sposób klarowny, niewieloznaczny, przesądzi wolę ustawodawcy w zakresie opodatkowania (bądź nieopodatkowania) wyrobisk górniczych. Wyrażono przy tym przekonanie, że istnieje możliwość ustalenia przy pomocy specjalistów zamkniętego ustawowego katalogu obiektów typowych i niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania wyrobiska górniczego (z punktu widzenia realizowanych tam celów), które ustawodawca uzna w sposób świadomy i niewątpliwy za budowle podlegające opodatkowaniu.

For a long time, the issue of the taxation of underground post-mining pits and their equipment with the real estate tax has been an issue that has given rise to divergent judicial decisions of tax authorities and administrative courts. Doubts arise, first and foremost, from the ambiguity of legal definitions concerning the issues mentioned above. Such a situation led directly to certain divergence among different decisions of tax authorities and administrative courts. As a result of constantly growing doubts, the Voivodship Administrative Court in Gliwice submitted a motion to the Constitutional Tribunal to examine the constitutionality of the provisions of the Local Taxes and Fees Act to the extent to which they define a building as a subject of taxation. The Constitutional Tribunal issued an interpretative judgement which is of crucial importance for the practice of the taxation of post-mining pits. First and foremost, it resolved the fundamental dilemma concerning the post-mining pit both in its physical and comprehensive sense, deciding that as such a post mining pit does not constitute the subject of taxation. The Constitutional Tribunal stated that underground post-mining pits are not construction features (services and facilities) in terms of the Construction Law, but space created as a result of mining works, and consequently the cannot be qualified as structures under the provisions of the Construction Law. Therefore, they are not subject to real estate tax either independently (as excavations in the physical sense) or together with their infrastructure (as excavations in the comprehensive sense). The situation is different in the case of infrastructure located in underground post-mining pits. Its individual elements may be classified as construction structures (construction equipment) under the Construction Law, and thus as structures under the Local Taxes and Fees Act. While the issue of exclusion of underground post mining pits from taxation (in both physical and comprehensive sense) is no longer a controversial issue in judicial decisions, the taxation of “post-mining pits in the technical sense” continues – despite the fact that several years have passed since the judgment of the Constitutional Tribunal in 2011, and this situation provokes numerous difficulties. This is reflected by the analysis of the most recent judicial decisions relating to the same entity with respect to a dispute that has been going on for a long time – in its genesis reaching back to the period long before the day in which the aforementioned judgment of the Constitutional Tribunal was issued. The article thoroughly analyses the latest judicial decisions of administrative courts through the prism of the premise and arguments contained in the judgment of the Constitutional Tribunal. A number of detailed conclusions were presented. The authors also adopted the main premise that the necessity to carry out a proper amendment seems justified. Such an amendment would in a clear, unambiguous manner determine the legislator’s will in the area of the taxation (or non-taxation) of post-mining pits. A view was also expressed that it was possible to establish, with the help of specialists, a closed statutory catalogue of objects that would be typical and necessary for the proper functioning of post-mining pits (from the point of view of the objectives pursued there), which the legislator would consciously and undoubtedly consider to be taxable structures.