Teatr słowa. Wokół koncepcji Juliusza Osterwy oraz Mieczysława Kotlarczyka i Karola Wojtyły

Artykuł prezentuje dwie teorie teatru słowa Juliusza Osterwy oraz Mieczysława Kotlarczyka i Karola Wojtyły. W rozumieniu twórców przynależą one do zjawiska określonego mianem „praelementów teatru”. Stanowisko to wydaje się o tyle interesujące, że zdaniem Jana Ciechowicza stanowi podstawę „światopoglądu teatralnego” Wojtyły, zaś w ocenie Janusza Pasierba „korzenie metodologiczne” jego poetyki i dramaturgii. Zaprezentowane analizy obejmują kanoniczne teksty obu twórców: listy i zapiski prywatne Osterwy zgromadzone w tomie Przez teatr – poza teatr (2004) oraz korespondencję, publicystykę teatralną i wypowiedzi teoretycznoteatralne Wojtyły opublikowane w wyborze Poezje i dramaty (2001) i przypomniane niedawno w jego Dziełach literackich i teatralnych (2019). Słowo rozumiane jako „praelement teatru”, a zarazem jako siła żywa i działająca, stanowi – w moim rozumieniu – podstawowy wyznacznik myślenia teatrem Karola Wojtyły.

The purpose of this article is to present two different theories about the “theatre of the word,” the first of these theories held by Juliusz Osterwa, and the second one held by Mieczysław Kotlarczyk and Karol Wojtyła. The idea that these theories belong to the literary phenomenon termed “proto-elements of theatre” is shared by all three of these conceptual authors. This phenomenon seems to be especially interesting because, according to Jan Ciechowicz, it constitutes the basis of Karol Wojtyła’s “theatrical world-view,” and, according to Janusz Pasierb, it also forms the “methodological roots” of Wojtyła’s poetry and drama. The analyses of the phenomenon presented in this article cover the canonical texts of both authors: the letters and private writings of Osterwa, gathered in the tome Przez teatr – poza teatr (2004), as well as Wojtyła’s correspondence, journalistic writings concerning the theatre and his works dealing with the theory of theatre, published in Poezje i dramaty (2001), and recalled in the recent Dzieła literackie i teatralne (2019). The spoken word, understood as a “proto-element of theatre,” and, at the same time, as a working, living force, is – in my understanding – a basic tenet of Karol Wojtyła’s thinking about theatre.