Etyczny wymiar badań nad przygotowaniem i zastosowaniem szczepionki przeciw COVID-19

Pandemia wywołana koronawirusem SARS-CoV-2 uruchomiła wyścig w celu znalezienia szczepionki na COVID-19 i na nowo otworzyła pytania natury etycznej, które są aktualne przy każdorazowo podejmowanych badaniach i poszukiwaniach w celu znalezienia adekwatnej szczepionki na choroby zakaźne, na które brak jeszcze skutecznej ochrony. Artykuł przedstawia problemy etyczne związane z procesem przygotowania szczepionki w fazie eksperymentów i badań oraz kwestie etyczne związane z dystrybucją i dostępnością szczepień, gdy szczepionka jest już dostępna na rynku. Międzynarodowe dokumenty, m.in.  Światowej Organizacji Zdrowia, dokumenty Kościoła i dyskusja w środowisku bioetycznym wskazują, iż temat ten jest niezwykle ważny i nie można go pominąć w procesie badań i prac nad przygotowaniem nowej szczepionki. Artykuł przedstawia najważniejsze zagadnienia etyczne z tym związane: kwestię proporcjonalności ryzyka, wyrażania świadomej zgody na udział w eksperymencie, wykorzystania materiału biologicznego z niegodziwego źródła, problem metodologii i organizacji badań medycznych w trakcie pandemii, kwestię kontrolowanego zakażenia wirusem ochotników eksperymentu, problemy etyczno-społeczne związane z dostępnością i zastosowaniem szczepionki, szczególnie dla ubogich osób, dla ubogich państw. Przegląd problematyki etycznej związanej z przygotowywaniem szczepionki na COVID-19, prowadzeniem badań klinicznych na ludziach, jak również z fazą szczepień w czasie pandemii, pokazuje, że jest to temat bardzo złożony i wymagający interdyscyplinarnego podejścia.

The recent pandemics unleashed by SARS-CoV-2 has given rise to a COVID-19 vaccine race and once again raised moral questions that are valid with every research and study carried out to find a vaccine for infectious diseases from which we still lack protection. This Article presents ethical problems related to the process of developing the vaccine at the research and development stage as well as ethical issues concerning distribution and availability of the vaccine once it is available on the market. International documents, i.a. of the World Health Organization and the Church as well as the discussion taking place in bioethical circles indicate that the topic is of crucial importance and should not be overlooked at the stage of research and development for a new vaccine. The paper outlines the most important ethical issues related to it: risk proportionality, informed consent to participate in an experiment, the use of biological material of illicit origin, the question of methodology and organization of medical research during pandemics, the issue of controlled infection of volunteers with the virus, ethical and social dilemmas related to availability and use of the vaccine, especially for the poor – people and countries. An overview of ethical concerns related to development of COVID-19 vaccine, human clinical trials and the vaccination phase during pandemics illustrate the complexity of this issue and its need for an interdisciplinary approach.