Niezwykle zimne i niezwykle ciepłe miesiące i pory roku w Krakowie (1792-2015)

W artykule przedstawiono zagadnienie niezwykle zimnych miesięcy (NZM) i niezwykle ciepłych miesięcy (NCM) i pór roku w Krakowie – zjawiska rzadkiego, ale wywołującego wiele negatywnych skutków w rolnictwie czy gospodarce. Scharakteryzowano przebieg roczny i wieloletni ich częstości oraz wielkość anomalii (1792-2015). Badania oparto na wartościach średnich miesięcznych temperatury powietrza. Za NZM przyjęto te, w których średnia temperatura powietrza była niższa od średniej z 224-lecia przynajmniej o 2 odchylenia standardowe (t≤t_śr -2σ) oraz wyższa o przynajmniej o 2 odchylenia standardowe (t≥ t_śr +2σ) w przypadku NCM. W Krakowie w ciągu 224 lat stwierdzono 109 anomalnych pod względem termicznym miesięcy, w tym 71 niezwykle zimnych (NZM) i 38 niezwykle ciepłych (NCM). NZM najczęściej występowały zimą, NCM natomiast latem. Najwięcej NZM stwierdzono w 10-leciu 1871-1880, aż 11, a najwięcej NCM w 10-leciu 1991-2000 – 6. NZ pór roku stwierdzono w przeciwieństwie do NCM mniej – 18, natomiast NC pór roku więcej – 20. Największa anomalia ujemna (Δt = -12,7^oC) wystąpiła w grudniu 1829 r., a dodatnia w styczniu (Δt = 7,5^oC) w 2007 r. W wielu przypadkach o kategorii NZ lub NC pory roku zadecydował tylko jeden NZM lub NCM. Współczesne ocieplenie przejawia się wzrostem liczby NCM (głównie wiosną i latem), a spadkiem NZM (głównie zimą).

The paper probes exceptionally cold and exceptionally warm months and seasons in Krakow, a phenomenon both rare and potentially damaging to a range of economic activities. The study identified their annual and long-term frequencies, as well as the scale of the anomalies involved during the period 1792-2015. Average monthly air temperature records were taken into account. A month qualified as exceptionally cold (ECM) or warm (EWM) when its average temperature varied from the 224-year average by at least two standard deviations one way or another (t≤t_av -2σ; t≥t_av +2σ). During the study period, 109 such anomalous months were identified including 71 exceptionally cold months (ECMs) and 38 exceptionally warm ones (EWMs). ECMs were the most frequent in winter while EWMs were most frequent in summer. The decade with the largest number of 11 ECMs was 1871-1880 and the one with the most EWMs, i.e. 6, was 1991-2000. An opposite pattern was identified with exceptional seasons, as there were more warm ones, at 20, than cold ones at 18. The greatest negative anomaly (Δt = -12.7^oC) was recorded in December 1829 and the highest positive one was recorded in January 2007 (Δt = 7.5^oC). Many of the cold or warm seasons only contained a single ECM or EWM. The current climate warming is manifesting itself with an increasing frequency of EWMs (mainly in spring and summer) and decline in ECMs (mainly in winter).