Swojskość widziana z oddali. Powieściowy cykl Evžena Bočka o powrocie arystokratki

W czeskiej przestrzeni kulturowej na typowy dla europejskich procesów modernizacyjnych nurt egalitaryzacji życia społecznego nakładają się wątki pochodzące z dyskursu odmiennego, w myśl którego wierna przede wszystkim monarchii i rodowej tradycji szlachta postrzegana bywa jako element dla „zdrowej tkanki narodu” obcy, czy nawet wrogi i „zdradliwy”. Późniejsze, zarówno międzywojenne, jak i komunistyczne projekty wspólnotowej tożsamości, tylko ten negatywny obraz rodzimej szlachty pogłębiły, narzucając i utwierdzając przekonanie o destrukcyjnej roli arystokracji w narodowych dziejach. Pomysł, by przedmiotem literackiej prezentacji uczynić zagadnienie restytucji arystokratycznych majątków, traktowanej w kategoriach dziejowej sprawiedliwości, mógłby się zatem wydawać ryzykowny. Tymczasem opublikowanie w 2012 roku humorystycznej powieści Evžena Bočka Poslední aristokratka, której fabuła śledzi perypetie czesko-amerykańskiej hrabiowskiej rodziny Kostków próbującej doprowadzić odzyskany, leżący na morawskim pustkowiu, barokowy pałac do dawnej świetności, okazało się niespotykanym na czeską skalę komercyjnym sukcesem. Powodzeniem wśród czytelników cieszyła się też seria sequeli tekstu: Aristokratka ve varu (2013), Aristokratka na koni (2016), Aristokratka a vlna zločinnosti na zámku Kostka (2018) oraz Aristokratka u královského dvora 2020).

In the Czech cultural space, the egalitarization of social life, typical of European modernization processes, overlaps with a different discourse, according to which the nobility, most of all faithful to monarchy and ancestral tradition, is sometimes perceived as a foreign or even hostile element for the “healthy growth of the nation”. Later, both interwar and communist projects of national identity, only deepened this negative image of the native nobility, imposing and confirming the conviction about the destructive role of aristocracy in national history. The idea of  making the subject of a literary presentation the issue of the restitution of aristocratic estates, treated in terms of historical justice, might seem risky. Despite of this published by Evžen Boček in 2012  humorous novel Poslední aristokratka, the plot of which follows the adventures of the Czech-American family of Kostka‘s trying to bring the recovered, Moravian baroque palace to its former glory, turned out to be an unprecedented commercial success. A series of text sequels was also very popular with readers: Aristokratka ve varu (2013), Aristokratka na koni (2016), Aristokratka a vlna zločinnosti na zámku Kostka (2018) and Aristokratka u královského dvora (2020).