„Najczystsze Zwierciadło Czystości” w klasztorze Benedyktynek w Staniątkach

W zbiorach klasztoru Benedyktynek w Staniątkach znajduje się obraz ukazujący założycieli zakonu adorujących Matkę Bożą z Dzieciątkiem i św. Józefem na tle ogrodu z fontanną i zabudowaniami. Ta z pozoru rodzajowa i łatwa do określenia tematyka przedstawienia, którą można odnaleźć odnotowaną w przechowywanych w konwencie archiwalnych zapisach, jest powielana przez wielu badaczy. Okazuje się jednak, że pod postaciami świętych Benedykta i Scholastyki, namalowanymi w tym konkretnym kontekście, mogą kryć się głębsze treści. Może za tym przemawiać wskazanie wzoru graficznego dokładnie odpowiadającego układem wersji malarskiej. Chodzi o jedną z rycin należącą do cyklu miedziorytów wykonanych przez Raphaela Sadelera Młodszego, na podstawie kompozycji kapucyna Paola Piazzy. Pod postaciami przedstawicieli najważniejszych zakonów (franciszkanów, benedyktynów i dominikanów) towarzyszących wydarzeniom z życia Zbawiciela starał się on zobrazować trzy podstawowe śluby zakonne: ubóstwa, czystości i posłuszeństwa, będące zobowiązaniem do wypełniania rad ewangelicznych. Malowidło przechowywane w klasztorze w Staniątkach odpowiada wizualnie ilustracji cnoty czystości. Brak pozostałych obrazów wzorowanych na serii graficznej nie świadczy, że opisywane przedstawienie nie mogło być nośnikiem wskazanych w artykule treści. Równocześnie nie można mieć też pewności, czy tak było rozumiane jego znaczenie. Porównanie z niewątpliwym wzorem graficznym pozwala jednak nie tylko wskazać źródło formalne kompozycji. Stanowi również punkt wyjścia do wyjaśnienia teologicznych podstaw dzieła funkcjonującego w murach klasztoru.

In the collection of the Benedictine monastery in Staniątki there is a painting showing the founders of the order adoring the Mother of God with the Child and St. Joseph against the background of a garden with a fountain and buildings. This, seemingly generic and easy to define subject of the portrayal, which can be found recorded in the archival records kept in the convent, has been duplicated by many researchers. It turns out, however, that the figures of Saints Benedict and St. Scholastica, painted in this specific context, may hide deeper content. This may be indicated by the pointing to a graphic pattern that exactly corresponds to the arrangement of the painted version. It is about one of the engravings belonging to the series of copperplate engravings made by Raphael Sadeler the Younger, based on the compositions of Capuchin Paolo Piazza. Under the figures of representatives of the most important orders (Franciscans, Benedictines and Dominicans) accompanying the events of the Savior's life, he tried to illustrate three basic religious vows: poverty, chastity and obedience, which are an obligation to fulfil the evangelical counsels. The painting kept in the monastery in Staniątki corresponds visually to the illustration of the virtue of chastity. The lack of other paintings modelled on the graphic series does not mean that the described representation could not be the carrier of the content indicated in the article. At the same time, it is also impossible to be certain that its meaning was understood in this way. A comparison with the implicit graphic pattern allows not only to indicate the formal source of the composition. It is also a starting point for explaining the theological foundations of the work functioning within the walls of the monastery.