Das Problem der verschwiegenen Arisierung jüdischen Eigentums in der zeitgeschichtlichen KJL – Zu Mirjam Presslers Jugendroman "Die Zeit der schlafenden Hunde" (2003)

Die Enteignungen jüdischer Unternehmer in der NS-Zeit und der Umgang der Nachkommen mit der verbrecherischen Familiengeschichte bilden den Angelpunkt des Jugendromans Mirjam Presslers "Die Zeit der schlafenden Hunde". Die Konfrontation mit dem jüdischen Opfer der Enteignung bewegt die jugendliche Protagonistin zur Aufdeckung der Wahrheit über die Übernahme des Familiengeschäfts durch ihren Großvater im Zuge der Arisierung. Das Problem wird im Roman im Prozess der Erinnerung aktualisiert und aus zwei Perspektiven – jener der Opfer und jener der Täter – differenziert dargestellt. Der Beitrag beleuchtet, wie dieses Problem adäquat zur Spezifik der KJL, aber auch unter Berücksichtigung aktueller Ereignisse behandelt wird, und zugleich, wie dank der Darstellung von komplexen, auf verschiedenen Zeitebenen situierten Bildern, ein möglichst wirklichkeitsnahes Nachzeichnen der Reflexionsprozesse der Hauptfigur erfolgt.

Wywłaszczenia mienia żydowskiego w czasie nazizmu i rozrachunek z rodzinną historią podjęty przez potomków sprawców stoją w centrum powieści Mirjam Pressler "Die Zeit der schlafenden Hunde". Młoda protagonistka dociera do prawdy o przejęciu przez dziadka rodzinnego interesu w drodze aryzacji. Problematyka ta – dyskutowana poprzez wspomnienia przeszłych wydarzeń – ukazana jest w sposób zróżnicowany, zarówno z perspektywy sprawcy, jak i ofiary. W artykule wykazano, że fikcyjna opowieść – przy uwzględnieniu specyfiki literatury dla dzieci i młodzieży – odnosi się do aktualnych wydarzeń. Dzięki wprowadzeniu złożonych obrazów usytuowanych na różnych płaszczyznach czasowych oraz zastosowaniu nowoczesnych technik narracji powstaje autentyczność przy eksponowaniu procesów wewnętrznych zachodzących w protagonistce.

Expropriation of Jewish property in the Nazi era and dealing with criminal history of the family by its descendants constitute the pivot of the young-adult novel "Die Zeit der schlafenden Hunde" (Let Sleeping Dogs Lie) by Mirjam Pressler. A confrontation with a Jewish victim of the expropriation induces the adolescent protagonist to expose the truth about the acquisition of the family business by her grandfather in the course of Aryanization. The issue is refreshed in the process of remembering and presented from two different perspectives: the one of the perpetrator and the one of the victim. The paper examines how the issue is dealt with taking into consideration the specifics of children’s and youth literature. The context of current affairs is also considered, as well as how, owing to the modern manner in which complex images at various time levels are presented, verisimilitude is achieved concerning the processes occurring in the main protagonist’s mind.