O kilku skrzydlatych słowach Henryka Sienkiewicza

Przedmiotem opisu w artykule są wybrane Sienkiewiczowskie skrzydlate wyrażenia, czyli upowszechnione w języku słowa i związki wyrazowe, których obecność w polszczyźnie zawdzięczamy autorytetowi i dziełom Henryka Sienkiewicza. Jak przekonują badania, niektóre z analizowanych przykładów to twory samego pisarza, inne po raz pierwszy użyte zostały przez kogoś innego, ale uskrzydliły się za sprawą dzieł autora Krzyżaków. Przykładem inwencji językowej Sienkiewicza jest użycie nieznanego w jego czasach w polszczyźnie literackiej wyrazu mocarny w znaczeniu ‘mocny, silny; potężny’. Z kolei związki wyrazowe typu Boże, ty to widzisz i nie grzmisz czy klękajcie narody mają wprawdzie innych twórców niż Sienkiewicz, ale uskrzydlenie się zawdzięczają jego tekstom, ich poczytności i popularności.

The subject of description in this article are the selected wingy expressions by Henryk Sienkiewicz, i.e. the words and collocations, commonplace in the Polish language, which entered into usage due to the authority and works by Henryk Sienkiewicz. The results of the study have shown that some of the analysed examples were coined by the writer himself, whereas the other had been used for the first time by someone else, but became wingy owing to the works by the author of The Knights of the Cross. An example of Sienkiewicz’s linguistic invention is the use of the unknown at his time in the Polish literary language word mocarny in the sense of ‘strong’, ‘powerful’, ‘mighty’. The expressions of the type God, You can see this and don’t thunder or Kneel, the nations weren’t created by Sienkiewicz himself, but became wingy as a results of the wide circulation of his writings and their popularity with readers.