"Historiae" Grzegorza z Tours jako źródło informacji o diecie mieszkańców VI-wiecznej Galii

Artykuł skupia się na przedstawieniu fragmentów głównego dzieła historycznego napisanego przez Grzegorza, biskupa Tours, w których mowa jest o pożywieniu i napojach w diecie współczesnych mu mieszkańców Galii. Autor poświęcił najwięcej miejsca jadłospisowi elity państwa Franków: rodzin królewskich, biskupów i świeckich możnych. Prócz tego podał garść informacji o tym, czym żywili się ludzie stroniący w imię poświęcenia dla Boga od uciech stołu. Dieta pozostałych ludzi interesowała go tylko, gdy dotyczyło to skrajnych zachowań w obliczu klęski głodu. Przekaz zawarty w Historiae został przez nas ukazany na tle fragmentów innych źródeł z epoki późnego antyku i wczesnego średniowiecza, które przybliżają gastronomiczne realia tamtych czasów i stanowią odniesienie dla wiadomości podanych przez Grzegorza z Tours. Duże znaczenie miał tu korpus pism medycznych autorstwa Galena, Orybazjusza, Aecjusza oraz szczególnie bliskiego geograficznie i czasowo Grzegorzowi Antimusa. Ważne były też pisma Sydoniusza Apolinarego i Wenancjusza Fortunata. Pozostałe źródła (patrystyczne, kulinarne, historiograficzne etc.) miały dla nas mniejsze znaczenie, choć uzupełniały rekonstruowaną w artykule rzeczywistość. Na podstawie analizy wykorzystanych dzieł można wysnuć wniosek, że mimo głębokich, wielowymiarowych przemian, jakie nastąpiły między V a VI stuleciem na terenach określanych jako Galia, w wyżywieniu zamieszkujących je ludzi nie zaszły większe zmiany. Zasób produktów (zarówno tych, dostępnych elitom, jak i reszcie społeczeństwa), uzyskiwanych z nich potraw i zwyczajów żywieniowych pozostał bardzo zbliżony. Nie oznacza to, że ludność germańska nie wpłynęła w żaden sposób na kulturę żywieniową VI-wiecznej Galii. Źródła potwierdzają ślady takiego wpływu, jednak w tej dziedzinie życia nie był on wielki. Na podstawie zachowanych traktatów – a Historiae Grzegorza z Tours są jednym z kluczowych świadectw tego zjawiska – można więc mówić o przetrwaniu (i dalszym trwaniu) późnoantycznych tradycji kulinarnych w państwie Franków.

The present article focuses on the presentation of excerpts from the main historical work written by Gregory, bishop of Tours, which deal with food and drink in the diet of his contemporaries in Gaul. The author devoted most space to the menu of the Frankish state elite – royal families, bishops and secular nobles. In addition, he gave some information on a diet of people who avoided the luxury and pleasures for God. The narration of Gregory is our article supported in our article by other sources: medical, historiographical, gastronomical, patristic etc. The most important among them were these written by Venantius Fortunatus, Sidonius Apollinaris, Anthimus, Galen, Oribasius, and Athenaeus of Naucratis. The analysis of the sources, leads us to the conclusion that despite the deep, multidimensional changes that took place between the 5th and 6th centuries in the areas known as Gaul, there were no major changes in the nutritional habits of the local people. It does not mean that the Germanic population did not influence the culinary world of 6th-century Gaul in any way. Sources confirm such influence, however, on this field it was not great. On the basis of the preserved treatises – and the Historiae of Gregory of Tours is one of our key source – one can observe the survival (and continuation) of ancient culinary traditions in the Frankish state.