„Wielu chłopców stąd uciekało”. Migracje nietypowe w artystyczno-literackich ujęciach Szopienic Kazimierza Kutza, Henryka Bereski i Hilarego Krzysztofiaka

Artykuł jest próbą prześledzenia migranckich losów urodzonych w Szopienicach (dzielnicy Katowic) artystów: Kazimierza Kutza, Henryka Bereski i Hilarego Krzysztofiaka na podstawie ich twórczości. Sięgając po pojęcie migracji nietypowych, autorka analizuje przyczyny powojennych wyjazdów mieszkańców katowickiej dzielnicy (rodzinne, tożsamościowe, edukacyjne, zdrowotne) na szerokim tle migracji Ślązaków po 1945 roku, zwłaszcza do Niemiec. Migracje artystyczne stają się w tym układzie rozbudowaną refleksją na temat zjawiska badanego dotąd rzadko i rozproszonego, dostarczając materiału nie tylko historykom literatury czy sztuki, ale też socjologom. Na analizę składają się część poświęcona pograniczu, jałowej ziemi i estetyce przedstawień migracji. W konkluzji pojawia się propozycja rozumienia jej ujęć poza autobiografią, na kilku poziomach – w tym biografii zbiorowej mieszkańców dzielnicy (Kutz) i ponadindywidualnych obserwacji (Bereska), osadzających doświadczenie granic, nawet po ich usunięciu, w biografiach ludzi XX i XXI wieku.

The article is an attempt to trace the migrant fate of the artists born in Szopienice (a district of Katowice): Kazimierz Kutz, Henryk Bereska and Hilary Krzysztofiak on the basis of their works. Reaching for the concept of atypical migrations, the author analyzes the reasons for the post-war departures of the inhabitants of the Katowice district (family, identity, educational, health) against the broad background of the migration of Silesians after 1945, especially to Germany. In this system, artistic migrations become an extensive reflection on a phenomenon that has so far been rarely studied and scattered, providing material not only to historians of literature or art, but also to sociologists. The analysis consists of a part devoted to the borderland, barren land and the aesthetics of representations of migration. In conclusion, there is a proposal to understand its views beyond autobiography, on several levels, including the collective biography of the inhabitants of the district (Kutz) and supra-individual observations (Bereska), embedding the experience of borders, even after their removal, in the biographies of people of the twentieth and twenty-first centuries.