Józef Handzelewicz (1880-1963): architekt, inżynier-ceramik i przemysłowiec

Artykuł prezentuje szerzej dotąd nie znane i należycie nie doceniane dokonania twórcze i organizacyjne w dziedzinie architektury i inżynierii budowlanej - Józefa Handzelewicza (1880-1963). Architekta, wykształconego w Technische Hochschule zu Darmstadt, a zarazem inżyniera-ceramika i przemysłowca, w okresie międzywojennym właściciela Pomorskich Zakładów Ceramicznych i Zakładów Cegielnianych w Pustelniku. Samo architektoniczne oeuvre Handzelewicza obejmuje przeszło 25 pozycji - projektów i realizacji twórczo łączących formy klasyczne i swojskie z inżynierskim racjonalizmem i pragmatyzmem, które powstały zaledwie w przeciągu trzynastu lat, do roku 1926, kiedy zarzucił działalność architektoniczną, by poświęcić się realizacji swojej drugiej zawodowej pasji - projektowaniu, badaniom, produkcji i wdrażaniu nowoczesnej ceramiki budowlanej. W równie krótkim czasie i na tym polu osiągając podobnie imponujące rezultaty twórcze i organizacyjne, uwidocznione w jego międzywojennych i powojennych publikacjach, zrealizowanych konstrukcjach eksperymentalnych, nowatorskich projektach, kilkunastu patentach i zarejestrowanych wzorach użytkowych lekkich, systemowych elementów ceramicznych, a także w wynikach jego działalności organizacyjnej na rzecz ich produkcji i wdrażania do praktyki polskiego budownictwa i architektury.

This article presents the creative and organizational achievements in architecture and building engineering of Józef Handzelewicz (1880-1963)-to date unknown and not fittingly appreciated. This architect, educated at the Technische Hochschule zu Darmstadt, was also a ceramic engineer and industrialist who was the owner of the Pomeranian Ceramic Works and the Brick Works of Pustelnik during the interwar period. The architectural oeuvre alone of Handzelewicz involves over twenty-five works-designs and completed buildings that creatively combine classic form with a unique engineering rationalism and pragmatism. These works came into existence over a mere thirteen years. That was until the year 1926, when Handzelewicz gave up architectural work to devote himself to realizing his second professional interest-design, research, production, and implementation of modern building ceramics. He also achieved impressive creative and organizational results in this field within an equally brief period of time. This is seen in his interwar and postwar publications, built experimental structures, innovative designs, and over a dozen patents and registered designs for lightweight utilitarian systems of ceramic components, as well as in the results of his organizational activities aimed at their manufacture and implementation into the practice of Polish building and architecture.