The Koshary Project (Ukraine, Odessa province), seasons 2004 – 2006

Projekt Koszary został zapoczątkowany w roku 1998. W latach 2004 – 2006 polsko-ukraińska ekspedycja Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego i Muzeum Archeologicznego Narodowej Ukraińskiej Akademii Nauk w Odessie pracująca wspólnie w ramach tego projektu odbyła siódmą, ósma i dziewiątą kampanię wykopaliskową. W polskiej części ekspedycji kierowanej przez E. Papuci-Władykę brali udział pracownicy Instytutu Archeologii UJ, J. Bodzek i W. Machowski odpowiedzialni za powierzone im odcinki badań, a ponadto doktoranci A. Kowal, M. Kania, G. Łaczek, M. Woźniak oraz studenci (każdorazowo ok. 20 osób) odbywający na tym stanowisku obowiązkowe ćwiczenia terenowe lub jako wolontariusze. W latach 2004 oraz 2006 w ekspedycji uczestniczyli również antropolodzy z Zakładu Antropologii UJ. W ukraińskiej części ekspedycji kierowanej przez E.F. Redinę z Muzeum Archeologicznego w Odessie brali udział N. Mateevici z Muzeum Historycznego w Kiszyniowie (Mołdawia), studenci Państwowego Uniwersytetu w Odessie odbywający praktykę oraz kilkoro studentów z Uniwersytetu w Kiszyniowie. Podobnie jak w poprzednich latach badania prowadzone były na wszystkich częściach składowych stanowiska, tzn. na osadzie, zol’niku oraz nekropoli. Na osadzie badania prowadzono w ramach wykopów III, VI, VII i VIII. Rezultaty pozwalają wysunąć hipotezę, że główna część miasteczka odkrywana w wykopach III, IV (badanym w latach 1998 – 2002) oraz VII usytuowana była w północno-wschodniej części cypla na terenie lekko wznie- sionym. Najprawdopodobniej była ona chroniona od zachodu i północy rodzajem „muru obronnego” oraz „wału” biegnącego od północy na linii północny wschód – południowy zachód. Ta część stanowiła „miasteczko” zabudowane gęsto domami wzniesionymi z kamienia i cegły suszonej (jak Dom nr 5 w wykopie III). Poza nią istniał też rodzaj „przedmieścia” bardziej luźno zabudowanego farmami (jak Zagroda 1 badana w wykopie VI). Do przedmieścia należały też przypuszczalnie obiekty odkryte w wykopie VIII. Tu jednak należy prowadzić dalsze badania mające na celu odsłonięcie terenu między wykopami VII i VIII, co powinno dać odpowiedź na pytanie o przebieg „muru obron- nego” w tym rejonie i charakter zabudowy w wykopie VIII. Badania zol’nika pozwoliły na określenie go jako otwartego miejsca ofiarnego (zbliżonego do greckiej eschary) i dostarczyły wielu informacji na temat wierzeń religijnych i ceremonii ofiarnych mieszkańców miasteczka. Szczególnie cennym odkryciem był wielostopniowy ołtarz gliniany usy- tuowany w południowej części zol’nika na miejscu wcześniejszej ziemianki. Na nekropoli przebadano obszar ok. 2500 m2, który jednak dostarczył stosunkowo mało obiektów – 37 (nr 241–278), w tym 34 groby i trzy miejsca ofiarne. Badania cmentarzyska pozwoliły lepiej zrozumieć jego charakter, zasięg – który jak się wydaje został określony na południu, wschodzie i częściowo po stronie zachodniej – oraz jego rozplanowanie, charakter pochówków i rytuału pogrzebowego. Mimo tak znakomitych i niezwykle obfitych informacji jakie uzyskaliśmy w trakcie prac w latach 2004–2006, do rozstrzygnięcia pozostaje nadal wiele kwestii tak ogólnych, jak i bardziej szczegółowych, zatem badania w Koszarach powinny być kontynuowane w kolejnych sezonach.