Powers of Trade Union Activists Engaged in Self-Employment – Assessment of Polish Legislation

The objective of the foregoing article is an analysis of the rights which the Polish legislature granted to self-employed trade union activists after the extension of coalition rights to these persons. In this regard, the trade union law extended to self-employed persons working as sole traders protection, which until 2019 was reserved exclusively for employees. Pursuant to the amendment of July 5, 2018, self-employed trade union activists were granted – based on international standards – the right to non-discrimination on the basis of performing a trade union function, the right to paid leaves from work, both permanent and ad hoc in order to carry out ongoing activities resulting from the exercise of a trade union function, and the protection of the sustainability of civil law contracts which form the legal basis for the services provided. the exercise of a trade union function, and the protection of the sustainability of civil law contracts which form the legal basis for the services provided. The author positively assesses the very tendency to extend employee rights to self-employed persons acting as union activists. However, serious doubts are raised by the scope of privileges guaranteed to non-employee trade union activists and the lack of any criteria differentiating this protection. Following the amendment of the trade union law, the legislator practically equates the scope of rights of self-employed trade union activists with the situation of trade union activists with employee status. This is not the right direction. This regulation does not take into account the specificity of self-employed persons, who most often do not have such strong legal relationship with the employing entity as employees. The legislature does not sufficiently notice the distinctness resulting from civil law contracts, which form the basis for the provision of work by the selfemployed the separateness resulting from civil law contracts, which constitute the basis for the performance of work by the self-employed. According to the author, the scope of rights guaranteed de lege lata to self-employed union activists constitutes an excessive and unjustified interference with the fundamental principle of freedom of contract on the basis of civil law employment relations (Art. 3531 of the Civil Code). From the point of view of international standards, it would be enough to ensure the right of these persons to non-discrimination on the basis of performing a trade union function; the right to unpaid temporary leaves from work in order to perform current activities resulting from the performed trade union function; the right to high compensation in the event of termination of a civil law contract with a self-employed trade union activist in connection with the performance of his functions in trade union bodies and full jurisdiction of labour courts in cases arising from the application of trade union law provisions. The disadvantage of the regulation at issue is also that Polish collective labour law does not in any way differentiate the scope of the rights and privileges guaranteed to self-employed trade union activists, ensuring the same level of protection for all. In that area, it appears that the legislature de lege ferenda should differentiate the scope of that protection by referring to the criterion of economic dependence on the hiring entity for which the services are provided.

Przedmiotem artykułu jest analiza uprawnień, jakie polski ustawodawca zagwarantował samozatrudnionym działaczom związkowym po rozszerzeniu na te osoby prawa koalicji. W tym zakresie ustawa związkowa rozciągnęła na osoby pracujące zarobkowo na własny rachunek w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej ochronę, która do 2019 roku była zastrzeżona wyłącznie dla pracowników. Na mocy nowelizacji z dnia 5 lipca 2018 roku przyznano samozatrudnionym działaczom związkowym – powołując się na standardy międzynarodowe – uprawnienia w przedmiocie niedyskryminacji ze względu na pełnienie funkcji związkowej, prawo do płatnych zwolnień od świadczenia pracy, zarówno o charakterze stałym, jak i doraźnym, w celu wykonywania bieżących czynności wynikających z realizowanej funkcji związkowej, a także ochronę trwałości kontraktów cywilnoprawnych stanowiących podstawę prawną świadczonych usług. Autor pozytywnie ocenia samą tendencję co do rozszerzania uprawnień pracowniczych na osoby samozatrudnione pełniące funkcję działaczy związkowych. Poważne wątpliwości budzi jednak zakres przywilejów gwarantowanych związkowcom-niepracownikom oraz brak jakichkolwiek kryteriów różnicujących tę ochronę. Ustawodawca po nowelizacji prawa związkowego praktycznie zrównuje zakres uprawnień samozatrudnionych działaczy związkowych z sytuacją związkowców posiadających status pracowniczy. To nie jest właściwy kierunek. Regulacja ta nie uwzględnia w żadnym razie specyfiki osób pracujących na własny rachunek, które najczęściej nie pozostają w tak silnej więzi prawnej z podmiotem zatrudniającym, jak pracownicy. Ustawodawca nie dostrzega w wystarczającym stopniu odrębności wynikających z umów cywilnoprawnych, które stanowią podstawę świadczenia pracy przez samozatrudnionych. Zakres uprawnień gwarantowanych de lege lata samozatrudnionym działaczom związkowym zdaniem Autora stanowi nadmierną i nieuzasadnioną ingerencję w fundamentalną na gruncie cywilnoprawnych stosunków zatrudnienia zasadę wolności umów (art. 3531 KC). Z punktu widzenia standardów międzynarodowych wystarczyłoby zapewnić tym osobom prawo do niedyskryminacji ze względu na pełnienie funkcji związkowej; prawo do nieodpłatnych doraźnych zwolnień od świadczenia pracy w celu wykonywania bieżących czynności wynikających z realizowanej funkcji związkowej; prawo do wysokiej rekompensaty na wypadek rozwiązania z samozatrudnionym działaczem związkowym umowy cywilnoprawnej w związku z wykonywaniem przez niego funkcji w organach związku zawodowego oraz pełną kognicję sądów pracy w sprawach powstających na tle stosowania przepisów prawa związkowego. Wadą analizowanej regulacji jest również to, że polskie zbiorowe prawo pracy nie różnicuje w żaden sposób zakresu uprawnień i przywilejów gwarantowanych samozatrudnionym działaczom związkowym, zapewniając wszystkim ten sam poziom ochrony. Wydaje się, że w tym obszarze ustawodawca de lege ferenda powinien zróżnicować zakres tej ochrony, odwołując się do kryterium zależności ekonomicznej od podmiotu zatrudniającego, na rzecz którego świadczone są usługi.