Gorzkie łzy nieznośnych dzieci w wersji polskiej, czyli o motywie płaczu w tłumaczeniach zbiorku Struwwelpeter Heinricha Hoffmanna

Artykuł jest analizą porównawczą motywu łez w trzech tłumaczeniach utworu He-inricha Hoffmanna Struwwelpeter na język polski. Celem była interpretacja zgromadzonych danych (wskazujących, że wyrazy związane z motywem łez występują we wszystkich prze-kładach zdecydowanie częściej niż w oryginale) i powiązanie ich z opisanymi w badaniach wcześniejszych, zwłaszcza w pracach Joanny Dybiec-Gajer, strategiami polskich tłumaczy utworu. Ich wybory leksykalne i składniowe oraz zastosowane amplifikacje i przekształcenia wskazują na ścisłe powiązanie kontekstów, w których pojawia się motyw łez, z ogólnymi cechami danego przekładu/adaptacji, w szczególności z tendencją do akcentowania funkcji dy-daktycznej lub ludycznej, a z drugiej strony – z projektowanymi reakcjami czytelnika dziecię-cego: od strachu, poprzez empatię – do lektury „z przymrużeniem oka”. W artykule zostały także skrótowo zaprezentowane dzieje zbioru Struwwelpeter w Polsce w ciągu 160 lat od pierwszego, anonimowego wydania książki pod tytułem Złota różdżka, a także najważniejsze wątki polskich badań nad utworem. Zasygnalizowano także funkcjonujące w literaturze przedmiotu i krytyce literackiej w Polsce interpretacje Struwwelpetera i Złotej różdżki oraz opisywany w tym kontekście problem utożsamienia przekładu (będącego w istocie adaptacją) z oryginałem.

The paper makes a comparative analysis on the theme of tears in three Polish translations of Heinrich Hoffmann’s Struwwelpeter. The aim is to interpret the collected data (words related to the theme of tears appear significantly more often in all translations than in the original) and to compare them with the strategies of Polish translators described in earlier research, especially in the studies of Joanna Dybiec-Gajer. The choices made by trans-lators in the field of lexis and syntax, as well as the applied amplifications and transformations, indicate a close connection of the contexts in which the theme of tears appears with the general features of the translation / adaptation, in particular with the tendency to emphasize the didactic function or to encourage reading for pleasure. While, on the other hand, there is an indication the choices made deal with projected reactions of the child reader’s fear, through empathy to non-serious reading. The article also presents briefly the history of Struwwelpeter’s publications in Poland in the 160 years since the first, anonymous edition of the book entitled Złota różdżka, as well as the most important threads of Polish research on the work. The interpretations of Struwwelpeter and Złota różdżka that have appeared in Polish sources and literary criticism are also mentioned as well as the problem of identifying the Polish translation (which is in fact an adaptation) with the original.

Der Artikel ist eine vergleichende Analyse des Motiv des Weinens in drei Übersetzungen von Heinrich Hoffmanns Struwwelpeter ins Polnische. Ziel war es, die gesammelten Daten zu interpretieren (was darauf hindeutet, dass Wörter, die sich auf das Motiv des Weinens beziehen, in allen Übersetzungen deutlich häufiger vorkommen als im Original) und sie mit den Strategien polnischer Übersetzer der in früheren Studien beschriebenen Arbeiten, insbesondere der Arbeiten von Joanna Dybiec-Gajer, in Verbindung zu bringen. Ihre lexikali-schen und syntaktischen Entscheidungen und die angewandten Ausschmückungen und Transformationen deuten auf einen engen Zusammenhang mit den Kontexten, in denen das Motiv des Weinens erscheint, und den allgemeinen Merkmalen einer bestimmten Übersetzung/Adaption hin, insbesondere mit der Tendenz, die didaktische oder verspielte Funktion zu betonen, und andererseits mit den projizierten Reaktionen des kindlichen Lesers: von Angst über Empathie bis hin zur Lektüre „mit einem Augenzwinkern“. Der Artikel stellt auch kurz die Geschichte der Sammlung Struwwelpeter in Polen über 160 Jahre seit der ersten, anonymen Veröffentlichung des Buches mit dem Titel Złota różdżka sowie die wichtigsten Stränge der polnischen Forschung zu diesem Werk vor. Zudem wird über die Interpretationen von Struwwelpeter und Złota różdżka berichtet, die in der polnischen Literatur und Lite-raturkritik funktionieren, sowie über das in diesem Zusammenhang beschriebene Problem der Gleichsetzung der Übersetzung (die in Wirklichkeit eine Adaption ist) mit dem Original.