Relacje rodzice-dzieci a poglądy na świat osób dorosłych

Artykuł prezentuje wyniki badań związków między postawami rodziców i klimatem rodziny a trzema aspektami światopoglądu ich dorosłych dzieci: ogólnym zaufaniem do ludzi, przekonaniem o zagrażającym otoczeniu społecznym oraz tzw. społecznym darwinizmem (przekonaniem o wyłącznie antagonistycznym charakterze relacji społecznych). Teoretycznym punktem wyjścia jest teza, że podstawą sposobu patrzenia na świat społeczny i układania sobie relacji z ludźmi jest ukształtowana w wyniku wczesnej socjalizacji mniej lub bardziej bezpieczna tożsamość (Anderson i Sabatelli, 1990, 1999). Dorosła jednostka widzi świat w tym bardziej jasnych barwach, im bardziej czuje, że może wiązać się z ludźmi bez lęku o utratę autonomii i niezależności, a to poczucie jest w dużej mierze efektem postaw rodzicielskich. W badaniu, prowadzonym metodą indywidualnego wywiadu kwestionariuszowego, uczestniczyło 850 osób, stanowiących ogólnopolską próbę reprezentatywną dorosłych Polaków (pod względem proporcji wieku, płci, wykształcenia i miejsca zamieszkania). Do pomiaru postaw rodzicielskich matek i ojców osób badanych użyto skróconej wersji Kwestionariusza Retrospekcyjnych Postaw Rodzicielskich (KPR-Roc), autorstwa M. Plopy (2008). Klimat rodzinnego domu oceniano na skali otwartości na osoby spoza rodziny versus nieufności wobec obcych. Poglądy uczestników na świat społeczny mierzono trzema skalami: Zaufania - Nieufności, Zagrażającego Świata i Społecznego Darwinizmu, wszystkie skale wielokrotnie stosowano w innych badaniach, były trafne i rzetelne (por. Duckitt, Fisher, 2003; Skarżyńska, 2019). Analizy wyników dowiodły znaczącej roli ogólnego klimatu rodziny a także niektórych postaw matek i ojców. Nadmierna ochrona i niekonsekwencja ze strony ojców oraz niekonsekwencja, ale i silna aprobata matek – korelowały z bardziej negatywistycznymi przekonaniami o świecie ich dorosłych dzieci.    

The paper presents research findings on relationships between parental attitudes and family climate and three aspects of grown-up children’s worldviews: general trust, the belief that the social environment is dangerous and the notion of social Darwinism (the notion that social relations are exclusively antagonistic). The theoretical starting point is provided by the idea that perceptions of the social world and ways in which people engage in relationships with others are predicated on a more or less secure identity shaped as a result of early socialization (Anderson & Sabatelli, 1990, 1999). The more adult individuals feel that they can establish relationships with people without fearing for their own autonomy and independence (a feeling that largely hinges on parental attitudes), the brighter their views of the world are. The research study conducted using individual questionnaire-based interviews included a sample of 850 adult Poles, representative of Poland’s adult population as a whole (in terms of the proportional distribution of age, sex, education and residence). Parental attitudes of mothers and fathers of the respondents were measured by means of a shortened version of the Kwestionariusz Retrospekcyjnych Postaw Rodzicielskich (KPR-Roc, Retrospective Parental Attitude Questionnaire), developed by M. Plopa (2008). The climate of family homes was assessed on the scale of openness to vs. distrust of people from outside the family. The respondents’ views of the social world were measured by means of three scales: Trust vs. Distrust, Dangerous World and Social Darwinism, all of which have been widely applied in other research and found to be valid and reliable (cf. Duckitt & Fisher, 2003; Skarżyńska, 2019).          Analyses of the results have shown that the general family climate and some attitudes of mothers and fathers are significant factors. Specifically, fathers’ excessive protection and inconsistency and mothers’ inconsistency and strong approval are correlated with more negativist beliefs about the world in grown-up children.