Archiwalia Państwowego Banku Rolnego jako źródło do badań nad historią gospodarczą polskiej wsi i rolnictwa w I poł. XX w.

Dorobek historyków na temat polskiej wsi i rolnictwa polskiego w pierwszej poł. XX w. jest stosunkowo obszerny. Większość opracowań problematyki rolniczej dotyczy przede wszystkim okresu powojennego, w mniejszym stopniu dwudziestolecia międzywojennego, a w znikomym okupacji niemieckiej. Podobnie przedstawia się sytuacja w odniesieniu do publikacji odnoszących się do poszczególnych działów rolnictwa i środków produkcji. Niestety cechą wspólną tych publikacji jest brak wykorzystania materiałów związanych z bankowością rolniczą. Celem artykułu jest zachęcenie osób zajmujących się – lub zamierzających się zajmować – historią gospodarczą polskiej wsi i rolnictwa polskiego w pierwszej poł. XX w. do zainteresowania się dokumentacją Państwowego Banku Rolnego (1919–1949) znajdującą się zasobach archiwów państwowych. Z analizy publikacji dotyczących Państwowego Banku Rolnego (dalej: PBR) oraz materiałów archiwalnych związanych z jego działalnością, które znajdują się w archiwach państwowych wynika, że: 1. PBR odegrał kluczową rolę w realizacji polityki rolnej władz państwowych oraz miał istotne znaczenie dla rozwoju rolnictwa i wsi; 2. spuścizna po PBR znajdująca się w archiwach państwowych jest wyjątkowo obszerna (kilkadziesiąt tys. jednostek archiwalnych) i charakteryzuje się bardzo szerokim spektrum poruszanych kwestii dotyczących zarówno bankowości, jak i również rozwoju rolnictwa i sytuacji wsi w pierwszej poł. XX w.; 3. bogata dokumentacja kredytowa PBR zgromadzona w archiwach państwowych stwarza szerokie możliwości wykorzystania przez badaczy zajmujących się historią gospodarczą polskiej wsi i polskiego rolnictwa, gdyż dostarcza wiele istotnych informacji na temat sytuacji rolnictwa i położenia rolników w latach 1919–1949.

The body of work of historians regarding the Polish countryside and agriculture in the first half of the 20th century is relatively extensive. The majority of studies on farming primarily address the post-war period, discuss the interwar period to a lesser degree, with barely touching upon the Nazi occupation. The situation is similar when it comes to publications regarding particular areas of agriculture and the means of production. Unfortunately, what those publications have in common is that none of them uses materials connected to agricultural banking. The objective of the article is to encourage those who study or intend to study the economic history of the Polish countryside and agriculture of the first half of the 20th century to research the records of the State Agricultural Bank (1919–1949) kept by the National Archives. Analysis of the publications related to the State Agricultural Bank (hereinafter the PBR) and the archive materials connected with its activity, kept by the National Archives, suggests that: 1. The BPR had a key role in implementing the farming policy of the national authorities and was crucial to the development of agriculture and the countryside; 2. the legacy of the PBR in the National Archives is remarkably vast (tens of thousands of archive units) and covers a wide range of issues, from banking through the development of farming to the situation in the countryside in the first half of the 20th century; 3. the vast credit records of the PBR kept by the National Archives offer a wide range of possibilities for the researchers focused on the economic history of the Polish countryside and agriculture, as they provide a plethora of interesting information on the situation of agriculture and farmers between 1919 and 1949.