Ruch naturalny na Lubelszczyźnie w XVI–XIX wieku. Stan i perspektywy badawcze

Głównym zamierzeniem niniejszego artykułu było omówienie dotychczasowych badań nad ruchem naturalnym Lubelszczyzny oraz wskazanie problemów badawczych, jakie wiązały się z wykorzystaniem podstawowego w tym przypadku źródła – ksiąg metrykalnych. Za prekursora tych badań należy uznać Henryka Wiercieńskiego, który na początku XX wieku zainicjował akcję zliczania trzech serii danych. Kontynuatorem prac, już po II wojnie światowej, był Zygmunt Sułowski, a następnie jego uczniowie. Na podstawie doświadczeń kilku pokoleń badaczy można wskazać podstawowe zagrożenia związane z wykorzystaniem rejestracji ciągłej Lubelszczyzny. Podstawowy mankament stanowi kompletność tego źródła, dostępność do zachowanego zasobu, a także znaczące nakłady pracy, dostępność do zasobu, a także znaczące nakłady pracy. W przypadku Lubelszczyzny spotęgowane to jest faktem, iż po 1797 roku prowadzono równolegle nawet trzy typy ksiąg, tj. według formularza trydenckiego, austriackiego i napoleońskiego (polskiego). Zdarzało się, iż liczby zapisów w poszczególnych księgach nie zawsze były równe. W artykule przedstawiono również obecnie trwające badania nad ruchem naturalnym Lubelszczyzny, wykorzystujące nowe techniki i metody, m.in. projekcję odwróconą, a także działania zmierzające w kierunku digitalizacji ksiąg metrykalnych, przechowywanych w archiwach parafialnych, i udostępnienia ich szerszemu gronu badaczy.

The article presents the current state of research into vital events in the Region of Lublin and identifies the research problems which were connected with parish registers, the basic source in the research of that kind. Henryk Wiercieński is considered the forerunner of that research; at the beginning of the 20th century he initiated an action of counting three series of data. After the Second World War the work was continued by Zygmunt Sułowski and his followers. Thanks to several generations of researchers it is now possible to identify the basic threats of the continuous registration in the Lublin Region, among which the main ones are: the completeness of the sources, the access to the existing resources and a significant amount of effort. In the case of the Lublin Region the situation is even more difficult as after 1797 there were three types of registers, the Tridentine forms, the Austrian forms and the Napoleonic (Polish) forms. The numbers of registers happened to be different in different sources. The article also presents the current research into vital events in the Lublin Region, where new techniques and methods have been used, such as the inverse projection and the digitalisation of registers kept in parish archives, now accessible to much more researchers.