Migrationen zwischen Land und Stadt in der Nachkriegssowjetunion am Beispiel von Nordkaukasus und Ural (1947–1979)

Anhand von vielfältigen statistischen Erhebungen wird in dem Artikel die Zusammensetzung und Herkunft von Migranten in zwei sowjetischen Fallbeispielregionen der Nachkriegszeit untersucht. Die Hauptquelle für Berechnungen neben den Volkszählungen der Nachkriegszeit (1959, 1970, 1979) sind bisher wenig bekannte jährliche Berichte der lokalen Statistikbehörden über die Binnenmigrationen in jeweiligen Regionen für die Zeit nach 1947. Auch wenn die wichtigsten Trends in der Entwicklung von Migrationsströmen in beiden untersuchten Regionen im Wesentlichen den in der Forschungsliteratur für den Zeitraum beschriebenen Grundmustern entsprechen, lassen sich beim Vergleich beider Regionen auch zahlreiche grundlegende Unterschiede ausmachen. Diese sind durch die historische Entwicklung, durch Besonderheiten der Siedlungssysteme sowie durch den Entwicklungsgrad der städtischen Siedlungen und andere Ursachen bedingt. Die Tatsache, dass die Beispielregionen sich auf ganz unterschiedlichen Entwicklungsstufen befanden, wirft die grundlegende Frage auf, wie aufschlussreich und zielführend der Vergleich der für die städtischen Siedlungen errechneten Kennziffern sein kann. Die Antwort darauf sollen weitere Forschungen liefern.

Based on a variety of statistical sources the article explores demographic structure and origins of migrants in the post-WWII Soviet Union, using examples of the North Caucasus and the Urals. Next to post-war general population censuses of 1959, 1970, and 1979, the research utilizes unique yearly reports of the local administration concerned with internal migration in the two areas under study. While general characteristics of the migration streams in those areas largely corroborate observations of an earlier research on the subject, the Author also unravels substantial inter-regional differences which so far have gone largely unnoticed. These differences were to a large extent path-dependent and related to peculiarities of the settlement patterns, and overall developmental differences between the regions. Given these divergences, the Author argues, a methodological reflection on the accuracy of crude comparisons of the migration streams in the regions under study seems inevitable.

W artykule, na podstawie różnych danych statystycznych, przebadano strukturę i pochodzenie osób migrujących w Związku Radzieckim w okresie powojennym, czyniąc to na przykładzie dwóch specyficznych regionów. Obok powojennych spisów powszechnych (1959, 1970, 1979) główne źródło do badań stanowią mało dotąd znane roczne sprawozdania lokalnych władz administracyjnych na temat migracji wewnętrznych w tychże regionach, sporządzone dla czasu po 1947 roku. Nawet jeśli w obu badanych regionach tendencje rozwoju strumieni migracyjnych w istocie odpowiadają wzorcom opisanym dla tego okresu w literaturze przedmiotu, to jednak przy porównaniu obu regionów dają się również ustalić liczne zasadnicze różnice. Są one uwarunkowane historycznym rozwojem, specyfiką systemów osadniczych, stopniem rozwoju osadnictwa miejskiego i innymi przyczynami. Fakt, że służące za przykład regiony znalazły się na zupełnie różnych szczeblach rozwoju, nakazuje zadać pytanie, jak dalece może być odkrywcze i celowe porównanie uzyskanych wskaźników dla osadnictwa miejskiego.