Wielkoprzestrzenne założenia urbanistyczne w rękach obywateli – zielony szlak w nowojorskiej dzielnicy Bronx

Nowojorska dzielnica Bronx, która od lat 70. XX w. powszechnie uznawana jest za symbol upadku miasta i za czarne getto, zmienia się obecnie nie do poznania. Bronx staje się dzisiaj coraz bardziej... zielony! Jednymi z najbardziej reprezentatywnych dla odrodzenia Bronxu projektami są zielone szlaki: Rzeki Bronx i Południowego Bronxu. Te wielkoprzestrzenne koncepcje urbanistyczne przewidują przede wszystkim realizację ponadlokalnych ciągów parkowo-rekreacyjnych, jednak ich oddziaływanie na zachodzące w dzielnicy procesy przekształceń (przestrzennych i społecznych) jest znacznie szersze. Kluczową rolę w rozwijaniu tych projektów odgrywają oddolne, obywatelskie inicjatywy. Koncepcje realizacji obu szlaków zostały zainicjowane przez lokalnych aktywistów i są obecnie rozwijane przez organizacje obywatelskie – niezwykłe partnerstwa lokalnych organizacji i biur miejskich. Niniejszy artykuł przedstawia historię realizacji tych niezwykłych założeń urbanistycznych, eksponując i analizując rolę obywateli na wszystkich etapach przedsięwzięć: od samej inicjatywy, przez projektowanie, realizację i zarządzanie. Ocena korzyści i zagrożeń płynących z przyjęcia takiego „obywatelskiego" modelu włączającego się w rozwój przestrzenny miasta stanowi zakończenie artykułu.

The Bronx, a New York borough which since the 1970s has been considered an embodiment of the city's fall and a black ghetto, has lately been changing beyond recognition. Bronx has gone... green! Among the most representative of its revival projects are greenways: the Bronx River Greenway and the South Bronx Greenway. These large-scale urban planning schemes are most of all designed to ensure supralocal recreation routes, but their impact on the borough's transformation (both spatial and social) is much more profound. The key role in developing these projects is played by grassroots initiatives. The conceptual work behind both greenways was put forward by local activists and is now developed by civic organizations – extraordinary partnerships between local groups and municipal offices. This article describes the history of these unusual projects, emphasising and analysing the role played by local residents on all stages of implementation: from the idea, through the design, up to execution and management. It also contains some concluding remarks on the benefits and dangers brought about by such a model of local involvement in the spatial structure of the city.