Analiza wielokryterialna w badaniach nad bezpieczeństwem

Celem artykułu jest prezentacja metodyki oceny poziomu bezpieczeństwa wykorzystującej analizę wielokryterialną. Analiza wielokryterialna kojarzona jest najczęściej z problematyką podejmowania decyzji, która powinna optymalizować więcej niż jedną funkcję celu. Jednoznaczne rozwiązanie takich problemów jest niemożliwe, ponieważ decyzja optymalna dla jednego z celów nie jest jednocześnie decyzją optymalną dla pozostałych. Udowodnił to już włoski ekonomista i socjolog V. Pareto, wprowadzając pojęcie zbioru decyzji niezdominowanych. Jest to zbiór decyzji, z których każda jest lepsza od pozostałych pod względem jednego z kryteriów wyboru. Istnieje wiele metod rozwiązywania takich problemów. Sprowadzają się one do sposobu połączenia wszystkich kryteriów wyboru w jedno metakryterium. To połączenie może odbywać się na drodze matematycznej lub heurystycznej. Do drugiej grupy należy metoda Analytic Hierarchy Process (AHP) zaliczana do amerykańskiej szkoły wielokryterialnego podejmowania decyzji (ang. multiple-criteria decision-making – MCDM). Podobną metodą jest analiza morfologiczna opracowana przez F. Zwicky’ego – uznawana za jedną z ważniejszych metod stymulujących twórcze myślenie. W metodzie tej tworzy się rozwiązania oparte na łączeniu wielu parametrów charakteryzujących dany problem. Prowadzi to często do odkrycia nietypowych zestawień stymulujących twórcze myślenie badacza. Metodę tę często wykorzystuje się w różnych konfiguracjach, do tworzenia nowych produktów zarówno w sferze materialnej, jak i intelektualnej. Poczucie bezpieczeństwa jest zawsze wieloaspektowe, dlatego też jego pomiar powinien być wielokryterialny. Problemem pozostaje jednak ocena poziomu bezpieczeństwa, którą należy sprowadzić do jednego metakryterium. Bo tylko wówczas możemy porównywać ze sobą różne rozwiązania tego samego problemu pod kątem ryzyka. W badaniach zastosowano podejście teoretyczne, skupiając się przede wszystkim na sformułowaniu definicji bezpieczeństwa przydatnej w kontekście analizy wielokryterialnej oraz przedstawiono wybrane rozwiązania stosowane w ocenie poziomu bezpieczeństwa. Analiza wielokryterialna poziomu bezpieczeństwa może również służyć odkrywaniu prawdziwych przyczyn zagrożeń. Często prosta, jednokryterialna analiza prowadzi do niewłaściwych wniosków zarówno co do poziomu bezpieczeństwa, jak i przyczyn jego zagrożeń.

The aim of the article is to present the methodology for assessing the level of security using multicriterial analysis. Multicriterial analysis is mostly associated with the decision-making issues which should optimize more than one objective function. Unequivocal solution of such problems is impossible because optimal decision for one of the objectives is not optimal for the remaining at the same time. An Italian economist and sociologist, Vilfredo Pareto, already proved it by introducing the concept of a set of non-dominated decisions. It is a set of decisions, each of which is better than the others in terms of one of the selection criteria. There are a lot of methods of solving such problems. They boil down to the way of connecting all the selection criteria in one metacriterion. This connection can be carried out in a mathematical or heuristic way. The second method is the Analytic Hierarchy Process (AHP), which is included in the American school of Multi-Criteria decision making (MCDM). The similar method is a morphological analysis developed by Fritz Zwicky, which was considered as one of the most important methods stimulating creative thinking. This method is used to create solutions based on a combination of many parameters characterizing the problem. This often leads to the discovery of the unusual combinations that stimulate creative thinking of the researcher. This method is often used in a variety of configurations to create the new products, both in the material and intellectual sphere. Sense of security is always multifaceted; therefore, its measurement should be multicriterial. Because only then we can compare different solutions to the same problem, in terms of risk. Theoretical framework was used in the research focus primarily on the wording of the definition of security useful in the multicriterial analysis and several solutions applied in assessing the level of security are presented. Multicriterial analysis of the safety level may also be used for discovering the real causes of threats. Simple, single-criterion analysis leads to incorrect conclusions, both in relation to the level of safety and the causes of threats.