Analiza historyczno-porównawcza języka matematyki w zakresie trygonometrii na podstawie podręcznika Stanisława Przystańskiego „Trygonometrya prostokreślna” z 1859 roku

Wstęp i cel: Porównanie językowo-historyczne w naukach matematycznych ma na celu ujawnienie zmian w sposobie myślenia ówczesnych i dzisiejszych matematyków oraz skutków tych zmian. Analiza ukazuje jak różne podejścia do danej dziedziny, definiują jej istotę. Materiał i metody: Materiał stanowi tekst podręcznika „Trygonometrya prostokreśla” Stanisława Przystańskiego z 1859 roku. Zastosowana analiza historyczno-porównawcza bazuje na metodach analiz gramatycznych, z uwzględnieniem różnic w budowie słów i zdań oraz bada różnice leksykalne pomiędzy nomenklaturą matematyczną, znajdującą sie w XIX-wiecznym podręczniku, oraz dzisiejszą. Wyniki: Nomenklatura ta w zakresie trygonometrii uległa znacznym zmianom, zarówno pod kątem stylistycznym, szczególnie zaś leksykalnym, gdyż zapomnieniu uległa cała, rodzima grupa nazw. Analiza porównawcza ujawniła także nieco różny od współczesnego sposób myślenia o nauczaniu matematyki, autor podręcznik ukazuje bowiem praktyczne i świadome myślenie, nastawione na ucznia. Wniosek: Podręcznik „Trygonometrya prostokreślna” Stanisława Przystańskiego z 1859 roku nie jest akademickim dyskursem na dany temat, ale wyniknął z potrzeby takiego przekazania teorii, by ją w konkretnej sytuacji praktycznej móc zastosować.

Introduction and aim: The linguistic comparison of the mathematical language aims to reveal changes in the way the mathematicians were thinking in the XIX century, but also shows differences in their nowadays approach, which defines also the essence of the modern mathematics. Material and methods: Material is based on the text of handbook “Trygonometrya prostokreśla” by Stanislaw Przystanski from 1859. Applied analysis is basically grammatical, taking into account differences in word and sentence construction and analyzes the lexical differences between the mathematical nomenclature found in the nineteenth-century textbook and modern used language. Results: The Polish trigonometry nomenclature has changed considerably from stylistic and lexical point of view, since the whole name group was forgotten. Comparative analysis also revealed a slightly different way of thinking about mathematics didactics, as the textbook author shows practical thinking oriented to the student. Conclusion: The Handbook “Trygonometrya prostokreślna” by Stanislaw Przystanski at 1859 is not an academic discourse on the given subject, but has come from the need for such present a theory to be applied in a practical situation.