Stulecie pomiarów zmian położenia klifu lodowca Hansa (S-Spitsbergen)

W pracy przedstawiono rys historyczny pomiarów rejestrujących zmiany położenia klifu Lodowca Hansa od początku XX wieku, (tj. od lat, kiedy jak powszechnie sie uważa, sporządzano dla tych obszarów już kartometryczne mapy) do roku 2007 włącznie. Przedstawiono stosowane na przestrzeni tego okresu metody pozyskiwania danych (mapy morskie, fotogrametria lotnicza i naziemna, teledetekcja), stosowane metody ich opracowania (analogowe i analityczne, punktowe i ciągłe) oraz wyniki ilustrujące zmiany geometrii klifu lodowca (graficzne i analityczne). Przedstawione w różnej postaci wyniki wskazują bezsprzecznie na niemal stała, na przestrzeni XX wieku, regresje klifu. W okresie ostatniego stulecia (do 2007 roku) jej wielkość jest rzędu 2 600 m, co daje średni roczny regres rzędu 24 m. Jak wskazują niektóre obserwacje coroczne, w pewnych okresach czasu miały miejsce krótkotrwałe transgresje (np. w roku 1973 oraz w 1993). Znaczną uwagę poświęcono pracom wykonanym latem 2007 roku opisujących zastosowanie automatycznego monitoringu strefy czołowej badanego lodowca. Zebrany w okresie dwóch miesięcy polarnego lata materiał dostarczył ponad tysiąc stereogramów dokumentujących zjawiska zachodzące w strefie marginalnej lodowca (cielenie, wypływy wód subglacjalnych oraz dynamikę szczelin). Podsumowanie zawiera kilka wniosków dotyczących aspektu dokładnościowego, logistycznego i ekonomicznego. Rozpoczęte przed ćwierćwieczem przez wyprawy glacjologiczne Uniwersytetu Śląskiego regularne rejestracje terrofotogrametryczne, przyczyniły sie znacznie do tego, _e Lodowiec Hansa został wytypowany w planach badawczych IV Międzynarodowego Roku Polarnego jako lodowiec wzorcowy.

The study presents a historical outline of the measurements recording the change of position of Hans Glacier cliff from the beginning of 20th century (i.e. from the period when, as it was commonly believed, metric maps of those areas have been already known) utnil 2007. Therefore, the methods applied in the course of maintaining the databases (marine charts, aerial and terrestrial photogrammetry, remote-sensing), as well as the methods used for their elaboration (analogue and digital, point by point and continuous) and, eventually, the results illustrating the changes of geometry of the cliff glacier (graphic and analytic) are described in the present paper. The results introduced in different ways show, beyond reasonable doubt, that along the 20th century, almost permanent regress of cliff was observed. Until now, its size has been calculated as about 2 600 m, which means that the average annual regress of line amounts to 24 m. That was confirmed by some annual observations, momentary transgressions took place from time to time (e.g. like those in 1973 or 1993). Considerable attention was drawn to the works carried out in the summer 2007, describing the use of automatic monitoring (laps cameras) of the front zone of the glacier in consideration. Gathered during the period of two months of the polar summer, the material resulted in over a thousand of stereopairs documenting the phenomena observed in the marginal zone of the glacier (calvings, outflows of subglacial waters, the dynamics of crevasses). The recapitulation presents the conclusions relating to the aspects of accuracy, logistics and economy. The terrestrial photogrammetric works, initiated a quarter of the 20th century ago by glaciological expeditions of the scientists of the University of Silesia, played a significant role in the course of selecting the Hans Glacier as a standard one in research plans defined by the IV International Polar Year.