Analysis of eutrophication process in upland and lowland streams in Poland

Transformations occurring in the aquatic environment as a result of anthropogenic discharge of nutrients lead to intensification of eutrophication processes and secondary pollution of surface waters. An effect of this phenomenon is the deterioration of physical, chemical and biological characteristics of water. The increasing intensity of eutrophication processes and the specificity of their course in various types of water bodies require the development of specific control methods and ways to protect aquatic ecosystems. In view of the fact that eutrophication is a process that is characterized by high dynamism and depends on many interacting factors such as: morphological, hydrological, hydrobiological, climatic and other conditions, the assessment of trophic status of water is a very complicated task. In particular, it concerns the rivers and streams, because the symptoms of this process and its course vary according to the type of the river. Traditionally eutrophication is assessed on the basis of the boundary values of indicators or indices developed by various authors mostly for stagnant waters or estuaries. Among the various ways of trophic status assessment it is definitely a strong lack of a reliable and simple assessment methods for running waters. The paper presents the results of research concerning the course of eutrophication and evaluation of trophic state in selected rivers and streams in the upland and lowland areas of Poland on the base of the author's methodology. The method used is fundamentally different from traditional approach and based on the definition of trophic status as the existing state of the biotic balance in waters. It is characterized by easy interpretation of results and low costs. Comparative analysis of different methods for assessing the trophic status of running waters is also presented. Long-term dynamics of trophic state changes in the investigated upland and lowland rivers is also described.

Transformacje zachodzące w środowisku wodnym w wyniku antropogenicznego dostarczania związków biogennych prowadzą do intensyfikacji procesów eutrofizacji i wtórnego zanieczyszczenia wód powierzchniowych. Skutkami tego zjawiska jest pogorszenie ich właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych. Nasilającą się intensywność procesów eutrofizacji oraz specyfika ich przebiegu w wodach różnego typu wymagają opracowania specjalnych metod kontroli i sposobów ochrony ekosystemów wodnych. W związku z tym, że eutrofizacja jest procesem, który charakteryzuje się dużą dynamicznością i zależy od zespołu wielu współdziałających między sobą czynników morfologicznych, hydrologicznych, hydrobiologicznych, klimatycznych i innych, ocena stanu troficznego wód jest zadaniem bardzo skomplikowanym. Zwłaszcza dotyczy to rzek i strumieni, ponieważ objawy tego procesu i jego przebieg różnią się w zależności od typu rzeki. Tradycyjnie eutrofizację wód przyjęto oceniać na podstawie granicznych wartości zespołu wskaźników lub indeksów opracowanych przez różnych autorów przeważnie dla wód stojących lub estuariów. Wśród rozmaitych sposobów oceny stanu troficznego zdecydowanie brakuje wiarygodnych i prostych sposobów jego oceny w wodach płynących. W pracy przedstawiono wyniki badań nad przebiegiem procesu eutrofizacji i oceny statusu troficznego w wybranych ciekach na obszarach wyżynnych i nizinnych Polski na podstawie autorskiej metody. Zastosowana metoda zasadniczo różni się od metod tradycyjnych i opiera się na definicji stanu troficznego jako stanu istniejącego bilansu biotycznego w wodach. Charakteryzuje się ona łatwą interpretacją wyników oraz niskimi kosztami. Przedstawiono analizę porównawczą różnych metod oceny stanu troficznego wód rzecznych. Opisano wieloletnią dynamikę zmian stanu troficznego badanych rzek wyżynnych i nizinnych.