Konstytucyjne podstawy ochrony osób niesamodzielnych

Wokół zagadnienia osób niesamodzielnych skupiają się różnego rodzaju rozwiązania prawne, z których wynikają określone uprawnienia dla danej osoby oraz obowiązki innych podmiotów prawa prywatnego oraz organów władzy publicznej. Wobec tego status osoby niesamodzielnej musi być analizowany w kontekście Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Akt ten wyznacza pozycję jednostki w państwie i określa ramy ochrony, którą władze publiczne muszą jej zapewnić. Mimo, że pojęcie „osoby niesamodzielnej” nie pojawia się w żadnym z przepisów Konstytucji, należy uznać, że jej status wyznaczają konstytucyjne zasady. W szczególności są to zasada godności, zasada sprawiedliwości społecznej oraz zasada pomocniczości. Konstytucyjny katalog praw człowieka wskazuje na konieczność wsparcia osób niesamodzielnych, w tym na konieczność zapewnienia im minimum egzystencji, dostępu do opieki medycznej, a także na obowiązek stworzenia warunków, by mogły one, stosownie do własnych potrzeb, uczestniczyć w życiu społecznym. Ustawodawca ma dużą swobodę w kształtowaniu systemu instytucjonalnego wsparcia osób niesamodzielnych. Musi przy tym uwzględniać zasadę pomocniczości, a także inne wartości. W szczególności musi zadbać o to, by godność osób niesamodzielnych nie została naruszona.

Issues related to dependent persons include various types of legal solutions that bring about certain rights for a given person as well as obligations to other private law entities and public authorities. Therefore, the status of a dependent person must be analyzed in the context of the Constitution of the Republic of Poland. This act determines the position of an individual in the state and defines the framework of protection that public authorities must provide him or her with. Although the concept of “dependent person” does not appear in any of the provisions of the Constitution, it should be recognized that its status is determined by constitutional principles. In particular, they are the principle of dignity, the principle of social justice and the principle of subsidiarity. The constitutional catalog of human rights points to the need to support dependent people, including the need to provide them with a minimum subsistence and access to medical care, and also the obligation to create appropriate conditions for them to participate in social life according to their own needs. The legislator has great freedom in shaping the institutional system of support for dependent people. It must take into account the principle of subsidiarity and other values. In particular, it must ensure that the dignity of dependent people is not violated.