„Rozdarty skafander” Rafała Wilczura. O melancholii bohatera powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza

Co się dzieje z człowiekiem, gdy traci bliskich? Jak się zachowuje, kiedy w najmniej spodziewanym momencie, pełen radości i nadziei na przyszłość, zostaje pozbawiony towarzystwa ukochanej żony i jedynej córeczki? Studium takiego właśnie przypadku zaprezentował w powieści, pochodzącej z roku 1936, Tadeusz Dołęga‑Mostowicz. Autorka dowodzi, że powieść Znachor to przede wszystkim opowieść o stracie i radzeniu sobie z nią; o ucieczce od samego siebie, degradacji „ja”, grzebaniu przeszłości. Analiza fabuły utworu pod kątem postępującej pracy żałoby, a także przedstawienie napędzających akcję losów Rafała Wilczura – od utraty żony i dziecka, przez amnezję (anihilację osobowości), po odzyskaną wraz z łaską wybaczenia pamięć – pozwala spojrzeć badaczce na najbardziej filmową powieść autora Kariery Nikodema Dyzmy w nowy sposób. Lektura psychoanalityczna odkrywa jej drugie dno.

What happens to a person who has lost those dearest to them? How does a man act when, full of joy and hopes for the future, he is deprived of the company of his beloved wife and his only daughter when he least expects it? A study of such a case is found in Tadeusz Dołega-Mostowicz’s 1936 novel Znachor [The Quack]. In her article, Sabina Kwak argues this novel is primarily an exploration of loss and mourning – of running away from oneself, the degradation of the “I,” and the attempt to bury one’s past. Kwak’s analysis of the novel’s plot focuses on the depiction of the progressive work of mourning and of the story-advancing events in Rafał Wilczur’s life, from the loss of his family and his amnesia (the annihilation of the personality) to the restoration of his memory and, through that restoration, the gift of the ability to forgive. This approach allows the author to shed new light on this most cinematic of Mostowicz’s novels, with the psychoanalytic reading uncovering a deeper layer of meaning.