Zdolności Numeryczne Jako Kluczowe Zdolności Poznawcze W Procesie Podejmowania Decyzji

Celem artykułu jest dokonanie przeglądu modeli teoretycznych oraz badań empirycznych nad rolą zdolności numerycznych (tj. zdolności umysłowych w przetwarzaniu informacji numerycznych) w podejmowaniu decyzji w warunkach ryzyka i niepewności. Badania prowadzone w ostatniej dekadzie wskazują, że zdolności numeryczne są jednym z najważniejszych predyktorów podejmowania dobrych decyzji, którego przewidywania są niezależne od innych konstruktów psychologicznych oraz zdolności umysłowych (takich jak inteligencja płynna czy refleksyjność poznawcza). Kluczowa rola zdolności numerycznych jest opisywana w co najmniej trzech modelach teoretycznych: teorii śladu rozmytego, teorii umiejętnego podejmowania decyzji oraz koncepcji wielorakich zdolności numerycznych. Wyniki licznych badań empirycznych wskazują na to, że u podłoża podejmowania lepszych decyzji przez osoby z wysokim poziomem zdolności numerycznych leżą mechanizmy psychologiczne natury poznawczej, motywacyjnej i afektywnej. Odkrycia dotyczące funkcjonowania osób z wysokim i niskim poziomem zdolności numerycznych posłużyły do opracowania zarówno doraźnych (np. pomoce wizualne lub komunikowanie ryzyka w formacie doświadczeniowym), jak i długofalowych (np. treningi poznawcze) metod wspierania procesu podejmowania decyzji. Dzięki tym pomocom decyzyjnym opracowano skuteczne sposoby wspierania osób z niskim poziomem zdolności numerycznych w trafnej ocenie i rozumieniu ryzyka oraz podejmowaniu dobrych decyzji.

The goal of the present paper is to review recent theoretical models and empirical studies on the role of numeracy (i.e., cognitive ability in processing numerical information) in decision making under risk and uncertainty. The research conducted in the last decade points that numeracy is the most robust predictor of making good decisions, which predictions are independent of other psychological constructs or cognitive abilities (such as fluid intelligence or cognitive reflection). The pivotal role of numeracy has been described in at least three theoretical models: Fuzzy-Trace Theory, Skilled Decision Theory, and Multiple Numeric Competencies model. Furthermore, the results of numerous research indicate that better decisions made by people with high numeracy are underpinned by various psychological mechanisms of the cognitive, motivational, and affective nature. Findings related to the performance of people with high and low numeracy served to develop both immediate (e.g., visual aids or an experience-based format of risk communication) and long-term (e.g., cognitive training) methods of improving the decision-making process. Based on these decision aids, we can effectively support people with low numeracy in an accurate risk assessment, risk comprehension, and making better decisions