Formowanie wrażeń na temat osobowości – proces niezbędny czy szkodliwy? Przegląd badań i implikacje praktyczne

CEL NAUKOWY: Celem niniejszego artykułu jest odniesienie wyników badań naukowych dotyczących formowania wrażeń na temat osobowości i roli efektu halo w tym procesie do klasycznej serii badań Solomona Ascha z 1946 r. dotyczącej tego tematu. W artykule Ascha przedstawiającym te badania uwzględnione są teorie i pojęcia cytowane oraz rozszerzane współcześnie przez psychologów poznania społecznego. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Opracowanie stanowi krytyczny przegląd raportów z badań naukowych dotyczących zagadnienia formowania wrażeń na temat osobowości. Wyniki analizy tych prac pozwoliły na przedstawienie w niniejszym artykule teorii Solomona Ascha w zaktualizowanym świetle. PROCES WYWODU: W pierwszej części artykułu omówiono wpływ cech centralnych, w szczególności „ciepła” i „chłodu”, odpowiadających za całościową ocenę człowieka. W części drugiej poruszono temat czynników zewnętrznych, na przykład kolejności poznawania cech, wpływu afektywnego i czasu trwania znajomości z ocenianą osobą na uformowane wrażenie. W części trzeciej opisano zjawisko zmian znaczeniowych cech osobowości w zależności od współwystępujących z nimi charakterystyk. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przedstawione w pracy eksperymenty potwierdzają obserwacje Ascha oraz wspierają tezę, że ogólne wrażenie o osobie wpływa na percepcję jej poszczególnych cech. Ludzie nie zdają sobie na ogół sprawy z występowania tego zjawiska. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wyniki badań omówionych w artykule mają szereg implikacji praktycznych dla osób wykonujących zawody związane z ocenianiem, takich jak nauczyciele, rekruterzy czy jurorzy, a także dla osób poddawanych ocenie. Warto, by osoby te zdawały sobie sprawę ze zniekształceń, jakie niesie z sobą automatyczne formowanie wrażeń na temat osobowości czy kompetencji innych osób, i miały świadomość, że uleganie takiemu mechanizmowi często łączy się z odpowiedzialnością za los ocenianej osoby, np. w kontekście jej kariery szkolnej czy pracy zawodowej.

Research Objective: The aim of this article is to refer novel research on impression formation and halo effect outcomes to the classical series of experiments conducted by Solomon Asch in 1946. In Asch’s article presenting these experiments several theories and ideas are outlined and they are cited and broadened today by social cognition psychologists.The Research Problem and Methods: The article provides a critical overview of scientific research concerning the process of impression formation. The analysis of these research outcomes enabled to show Solomon Asch’s theories in an updated light.The Process of Argumentation: In the first part of this paper an influence of central features, mainly “warmth” and “coldness” is being discussed. In the second part outer factors, such as the sequence of learning the features, affective influences and the length of acquaintance with an evaluated person are being discussed in the context of forming an impression of a person. In the third part the phenomenon of  the relativity of the attributes’ sense depending on co-existing features is being described.Research Results: Experiments presented in the paper confirm Asch’s observations and support the thesis that the general impression influences the perception of particular features of a person. People are not aware of the existence of this phenomenon.Conclusions, Innovations and Recommendations: The outcomes of research discussed in the paper have several practical implications for people evaluating by profession, such as teachers, recruiters or jurors and for the people who are being evaluated. They should be aware of the distortions made by automatic impression formation concerning personality or competences of other people and they ought to realize that surrendering to such an automatic mechanism can make an evaluator responsible for the fate of the evaluated person in context of their school or professional career.