Kariera akademicka w Europie: niestabilność w warunkach systemowej konkurencji

Awans naukowy w Europie musi być realizowany systematycznie i umieszczony w jasno zdefiniowanych ramach czasowych; kariery akademickie są podzielone na porównywalne etapy, a każdy z nich musi być realizowany w określonym czasie. Najważniejsze kamienie milowe kariery akademickiej pozostają niezmienne. Podziały istniejące w Polsce nie są radykalnie silniejsze niż w innych częściach Europy. Wszędzie kariera naukowa jest długa, a dochodzenie do naukowej dojrzałości (i instytucjonalnej samodzielności) rozłożone w czasie. Wszędzie młodzi w nauce są wiekowo młodsi i w żadnym nie istnieją „szybkie ścieżki” w nauce. Tradycyjnym kamieniom milowym coraz częściej towarzyszą stałe, małe kroki, niemal nieustannie oceniane przez ciała złożone z przedstawicieli wspólnoty akademickiej i przez uczelnianą administrację. Z jednej strony kariera akademicka jest dziś znacznie mniej stabilna; nie sposób brać dziś w Europie za pewnik długoterminowego zatrudnienia akademickiego, szczególnie w przypadku nowo przyjętych w szeregi kadry akademickiej. Z drugiej jednak strony, kariera akademicka staje się bardziej przewidywalna dzięki silniejszym i bardziej sformalizowanym procesom oceny, którym są poddawane policzalne, porównywalne (zarówno w ramach dyscyplin naukowych w kraju, jak i między krajowymi systemami szkolnictwa wyższego) i międzynarodowo widzialne osiągnięcia badawcze. Tradycyjny kontrakt społeczny państwa z akademią oznaczał spory zakres wolności akademickiej, dużą wolność dysponowania własnym czasem, dużą stabilność zawodową i materialny status klasy średniej. Nowy kontrakt oznacza wycofywanie się państwa ze wszystkich gwarantowanych dotąd wymiarów pracy akademickiej: malejącą wolność akademicką (w sensie rosnącego nacisku na stosowalny, a nie podstawowy charakter badań), mniejszą stabilność zawodową, malejącą władzę dysponowania własnym czasem i spadający status materialny. Tradycyjne motywy prowadzenia badań - triada: curiosity, ribbon i gold - odgrywają taką samą rolę jak w poprzednich dekadach, ale pierwszy i trzeci podlegają systematycznym ograniczeniom.

The academic labor market is becoming highly competitive, at all levels, rather than as traditionally, in lower academic ranks only. While successive milestones need to be reached, they result more often than ever before from a steady accumulation of research (and also teaching and service) achievements. The academic career ladder seems ever stronger linked to fundraising abilities and research funds made available; consequently, the role of academic mentors or patrons seems crucial. Viewed from a longer historical perspective, academics need to be more aware of processes exogenous to higher education but closely linked to its future, such as changing rationales for public research funding, a revision of a social contract between universities and governments closely linked to the postwar expansion of science in Europe, changing science policies guiding national research priorities, changing perceptions of the utility of research in knowledge economy, and diversified premium for higher education in contemporary economy across different study. Above factors have powerful impact on the current, and especially future, academic labor market, and particularly on its expansion in some areas and contraction in other areas. More volatile, rapidly changing economies certainly mean a less stable and more competitive academic world.