Ewaluacja „wpływu społecznego” nauki. Przykład REF 2014 a kontekst polski

Ewaluacja wpływu badań naukowych na środowiska pozanaukowe stała się w ostatnich latach przedmiotem dużego zainteresowania rządów, instytucji zajmujących się dystrybucją funduszy oraz badaczy akademickiej ewaluacji. Na świecie opracowano kilka modeli takiej oceny, różniących się celami i metodologią. Najbardziej kompleksową inicjatywą jest brytyjski system Impact Agenda, wprowadzony w 2014 r. jako element cyklicznego systemu oceny Research Excellence Framework (REF). „Wpływ społeczny” (impact) jest w jego ramach oceniany za pomocą jakościowej metodologii opartej na studiach przypadku (case studies), zaś wynik ewaluacji stanowi 20% końcowej oceny jednostki naukowej. Artykuł przedstawia kontekst wprowadzenia oceny „wpływu społecznego” w Wielkiej Brytanii oraz opisuje metodologię REF, kładąc szczególny nacisk na ewaluację elementu „impact”. Następnie na podstawie literatury oraz badań własnych autorki omawia pozytywne efekty oraz ograniczenia Impact Agenda. Ostatnia część tekstu zawiera sugestie co do „lekcji wyniesionych z REF 2014”, które mogą stanowić punkt odniesienia dla podobnych inicjatyw w Polsce. Tekst zamyka teza, że szerokie rozumienie „wpływu społecznego” nauki jako wpływu nie tylko na gospodarkę, lecz także jako dialogu ze społeczeństwem obywatelskim, mediami, sferą kultury i edukacji, może stanowić wyjście poza dychotomię: nauka utylitarna vs. nauka bezużytyczna.

Recent years have seen a growth of interest in the evaluation of research’s “social impact” on the side of national governments, research funding bodies and scholars in the field of academic evaluation. While several models of impact evaluation have been developed around the world, the most robust one is the British Impact Agenda, introduced in 2014 as element of the cyclical Research Excellence Framework (REF) exercise. Within this system research impact is assessed using a qualitative methodology based on case studies. The result of the impact assessment represents 20% of the final score of the unit of assessment. The article presents the context of the introduction of impact assessment in the United Kingdom and describes the advantages and challenges of the Impact Agenda. The last section of the text focuses on the “lessons learned from REF 2014” that can be relevant in the Polish context. The author closes with a reflection: a broad understanding of “social impact” of research – conceived as influence not only on the economy but also on NGOs, media, culture, education etc. – can help overcome the dichotomy between “blue skies” and utilitarian research.