Domniemany traktat Kaspra Drużbickiego SJ Nauka o przygotowaniu się do świątobliwej śmierci w zbiorach cysterek trzebnickich

W dawnych zbiorach opactwa cysterek w Trzebnicy na Śląsku znajdują się trzy rękopiśmienne kopie dzieła ascetycznego Nauka o przygotowaniu się do świątobliwej śmierci. Zachowały się one w modlitewnikach przechowywanych obecnie w Bibliotece Parafii św. Bartłomieja i św. Jadwigi w Trzebnicy oraz w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Książeczki te zostały podarowane mniszkom przez cysterskiego profesa z Przemętu, wśród nich najstarszy zabytek pochodzi z 1655 r. i jest jednocześnie najstarszą znaną wersją dzieła, które zostało wydane w 1669 r. pod nazwiskiem Kaspra Drużbickiego, znanego poznańskiego kaznodziei i prowincjała jezuitów. Jest to potrydencki traktat mieszczący się w gatunku ars bene moriendi, prezentujący teorię i praktykę przygotowań do śmierci jako sposobu na rozwój duchowy chrześcijanina. Niniejszy artykuł stanowi próbę rozwiązania kwestii autorstwa i okoliczności powstania traktatu na podstawie analizy porównawczej kopii będących własnością cysterek oraz wersji zapisanej w rękopisie zdeponowanym w Archiwum Prowincji Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie. Wyniki krytyki źródłowej tych zabytków pozwalają na przyjęcie tezy o autorstwie Drużbickiego jako prawdopodobnej. Ujawniają także interesujące dane o związkach śląskiego klasztoru z kulturą Rzeczpospolitej oraz poszerzają wiedzę o twórczym wpływie Towarzystwa Jezusowego na kształtowanie oblicza religijności społeczeństwa sarmackiego w XVII wieku.

In the former library of the Cistercian abbey in Trzebnica in t he Lower Silesia there are three manuscript copies of the ascetic tractate "The Precept o f Preparing for a Devout Dy ing". They have been preserved in the prayer books stored at present in the Library of the St Bartholomew and St Hedwig Parish in Trzebnica and in the Library of University of Wrocław. The books had be en given to the nuns by the Cistercia n monk of Przemęt. The manuscript derives from 1655 and it is at the same time the oldest known version o f the tractate, which was published in 1669 under the name of Kasper Drużbicki, a preach er popular in Poznań and a provincial of Polish Jesuits . This work can be recognised as an example of ars bene moriendi literaturę presenting the theory and practice of preparing for dying as a way of inner development of a Christian. The present article i s a n attempt at solving the question of the tractate's origins at the basis for comparative analysis between the copies belonging to Trzebnica nuns and the version written down in the manuscript kept in the Archives of the South Province of the Society of Jesus in Kraków . The results of source criticism of the works allow to confirm th e ir author was most probably Drużbicki . They reveal very interesting relation between the Silesian cloister and Polish culture and they broad en our knowledge about creative influence of the Society of Jesus on the religious aspect of the Sarmatian society i n the 17th century.