Analiza doświadczalna złożoności symboli graficznych jako czynnika sterującego jakością pracy przy komputerze

Produktywność dialogu prowadzonego pomiędzy człowiekiem a komputerem za pośrednictwem graficznego interfejsu użytkownika (ang. Graphical User Interface, GUI) zależy między innymi od użyteczności zestawu obiektów graficznych, składających się na dany interfejs. W tym kontekście pojęcie „użyteczność” (ang. usability) daje możliwość całościowego ujęcia rozmaitych cech tych obiektów graficznych (budowy, kolorystyki, kontrastu) i aspektów ich interpretacji przez użytkownika komputera (pragmatyki). Projektanci, tworząc aplikacje komputerowe, ciągle poszukują nowych skuteczniejszych rozwiązań dla GUI w zakresie grafiki komputerowej. Grafika ta może być tworzona na bazie fotografii cyfrowej, skanowanych ilustracji bądź też od podstaw w edytorach graficznych (rysowanie) lub nawet w programach do generacji sztucznych form graficznych. Przydatność tych obiektów graficznych w kontekście danej aplikacji komputerowej istotnie zależy od poziomu intuicyjności metafory graficznej: przyszły użytkownik ma być w stanie szybko opanować nowe metafory [1] wprowadzone przez projektantów do przestrzeni wirtualnej i skutecznie manipulować programem za pośrednictwem kontrolek graficznych. Inaczej można powiedzieć, że sukces nowego zestawu grafik dla GUI (np. w postaci tradycyjnych ikon czy piktogramów) zależy od tego czy posiada on cechy łatwego do opanowania swoistego języka graficznego w ramach danej aplikacji. Istnieją międzynarodowe i krajowe standardy (ISO/FDIS 9186-1, ISO 9241, PN-ISO 9186:2005), które wskazują projektantom sposób właściwego postępowania podczas tworzenia ergonomicznych symboli graficznych i piktogramów [2]. Standardy te, niestety, nie zawsze dają odpowiedzi na pytania praktyczne, ponieważ odzwierciedlają jedynie obecny na moment ich powstania poziom wiedzy w dziedzinie ergonomii. Zdaniem autorów, nie rozwiązano problemu rankingowania graficznych elementów GUI ze względu na ich użyteczność, brak jest ogólnie przyjętej skali do porównania przydatności elementów graficznych, które mają tworzyć wspomniany metaforyczny język interfejsu użytkownika. Trudność zdefiniowania takiej skali związana jest z niewystarczającą ilością badań złożonych procesów kognitywnych zachodzących podczas pracy użytkownika aplikacji komputerowej z GUI. Również bezpośrednie przeniesienie modelu zjawisk zbadanych w sytuacjach realnych na przestrzenie wirtualne nie zawsze wydaje się być rozwiązaniem efektywnym. Symbole graficzne i piktogramy można analizować jako obiekty składające się z samej grafiki oraz przypisanego jej znaczenia czy metafory. Procesy postrzegania takich symboli zależą, więc zarówno od cech grafiki zawartej w symbolach jak i ich pragmatyki. Najmniej zbadanym wydaje się być wpływ budowy samej grafiki, zawartej w symbolach – bez analizy przypisanego tej grafice znaczenia. Autorzy niniejszego referatu, zajmując się badaniem alternatywnych inteligentnych graficznych interfejsów użytkownika [3, 4], proponują jako jedno z kryteriów użyteczności elementów GUI poziom błędów użytkownika, rejestrowanych podczas wykonywania zadań rutynowych. Tego typu zadania, zaplanowane w ramach prowadzonych badań mają strukturę testów psychodiagnostycznych komputerowych, takich jak test korektorski [5] czy test pamięciowy [3]. Seria zakończonych badań zawierała zastosowanie opracowanych przez autorów algorytmów i aplikacji testujących. Przewidywały one czynności krótkoterminowego zapamiętywania, odtwarzania i zliczania na materiale tradycyjnym dla takich pomiarów – symbolach alfanumerycznych, oraz na planszach złożonych z obiektów graficznych, nieznanych osobom badanym z użytku codziennego. Obiekty te były tworzone w sposób sztuczny, algorytmicznie i interesowały badaczy jako formy (instancje, obiekty) graficzne, które podczas wykonania testu nie miały dla osób testowanych przypisanego (stałego, wyuczonego) sposobu interpretowania. Można powiedzieć, że dążono do tego, aby metafory tych obiektów nie istniały, aby nie można ich było zaliczyć do grupy symboli. Stwarzało to podczas testowania wymuszoną sytuację uczenia się tych nowych obiektów, bowiem wykonywane na tych obiektach czynności wymagały poprawnego ich rozpoznawania i zapamiętywania.