Русский речевой этикет на занятиях РКИ за пределами России

В статье проводится анализ этикетных формул обращений, приветствий и прощаний, употребляемых в общении между преподавателями и учащимися, изучающими русский язык как иностранный за пределами России. Исследование проведено на основании опроса 100 преподавателей РКИ из 30 стран. Отдельно приводятся примеры употребления этикетных формул в параллельных корпусах и проверяется наличие информации о прагматике использования в речи обращений на основании словарных данных. Авторами сделаны выводы о влиянии друг на друга разных языковых картин мира и речевых этикетов преподавателей и студентов. В ходе исследования выявлена культурообусловленная лакунарность обращений и случаи субституции этикетных формул. Полученные результаты исследования можно объяснить динамикой развития русского этикета и отсутствием устоявшейся системы, которую можно предложить иностранному учащемуся.

W artykule została przestawiona analiza użycia form adresatywnych oraz formuł powitań i pożegnań używanych w kontaktach między nauczycielami a osobami uczącymi się języka rosyjskiego jako obcego poza granicami Rosji. Badanie zostało przeprowadzone drogą ankietowania 100 wykładowców języka rosyjskiego jako obcego z 30 krajów świata. W artykule przytaczamy przykłady użycia zwrotów grzecznościowych w korpusach równoległych i sprawdzajamy informację o ich pragmatyce w artykułach słownikowych. Autorzy dochodzą do wniosku, że podczas aktów mowy wpływają na siebie różne językowe obrazy świata i normy grzeczności językowej nauczycieli i uczniów. W trakcie badań dostrzeżono uwarunkowaną kulturowo lakunarność form adresatywnych i przypadki substytucji zwrotów grzecznościowych. Uzyskane wyniki badania można wytłumaczyć dynamicznym rozwojem rosyjskich zwrotów grzecznościowych i brakiem stabilnych norm, które można zaproponować uczniom w procesie nauczania.

The article presents the analysis of etiquette formulas (forms of address, greetings and farewells) used between teachers of Russian as a foreign language and students studying Russian outside Russia. The survey was conducted among100 teachers of Russian as a foreign language from 30 countries. The authors also analyze examples of the use of speech etiquette in parallel corpora and validate the pragmatics against a number of well-established dictionaries of the Russian language. The authors conclude that during speech acts, different linguistic pictures of the world and the norms of language politeness of teachers and students influence each other. The authors observed the culturally conditioned lacunarity of the forms of address and cases of substitution of speech etiquette. The obtained results of the study can be explained by the dynamic development of Russian speech etiquette and the lack of stable norms that can be offered to students in the teaching process.