Background: The monitoring of the lung malignant neoplasms
incidence provides reliable data (particularly to medical
and administrative services) in order that they could
work out and undertake current and a long-term decisions
concerning with organisation of fight against cancer (including
costs of cancer treatment, investments in oncology,
anticancer education, etc.). But existing need most rationally
resolves in a struggle with lung cancer (and other cancer).
Therefore an attempts looking for the endemic areas with
a long-lasting appear the biggest and smallest lung cancer
incidence rates in the Silesia population. It is aim of this
work. Materials and methods: The monitoring of the malignant
neoplasm ills, among others of the lung cancer, is
based on obligatory procedure of reporting them on a form
MZN1a (from 1962 year). After verifications used in this
work – 27 796 cases total for males and females suffering
for the lung cancer within Silesia voivodeship in the years
1999-2009. Age-specific (for 5-year age groups), crude and
age-standardized rates (with the use direct method by M.
Spiegelman) and with the use of the age-structure of “world
population” (by R. Doll) – were calculated. Comparisons of
rate values (between endemic areas) made of the use O.S.
Miettinen and P. Katz procedures. Results: Silesia voivodeship
it is the region of high risk lung cancer incidence in
comparison to other ones in Poland. Lung cancer incidence
among women is – in comparison to men – lower. But, just
as among men – it is strongly differentiated according to
counties. However, in comparison two periods – 1999-2002
: 2006-2009 – standardized incidence rates among females
have been increasing from 14.0/100 thousands to
15.6/100ths, i.e. about 11.5%, and among males have been
decreasing distinctly: from 66.9/100ths to 53.6/100ths, i.e.
about 20%. The biggest frequency of ill (statistically significant
high) caused by the lung cancer among men concern
following (an endemic areas with a biggest of menace) administrative
units, i.e. counties: będziński, częstochowski,
gliwicki, żywiecki and towns: Chorzów, Dąbrowa Górnicza,
Gliwice, Jaworzno, Sosnowiec i Świętochłowice; similarly
as for women: będziński (county) and towns: Bielsko-Biała,
Chorzów, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jastrzębie-Zdrój, Katowice
and Sosnowiec: it is the biggest risk of incidence for
lung cancer within them. There is a partial correlation (coherence)
between endemic areas of the biggest lung cancer
incidence rates, taking into account sex, i.e. males and females.
Conclusions: 1. There is a partial spatial correlation
(coherence) between the endemic areas of highest and lowest
incidence for lung cancer in the both sexes. 2. A more “aggressive”
activities, especially concerning the primary preventive
treatment care (i.e. overcoming nicotinism), could
lead to decreasing the level of incidence caused by the lung
cancer within high risk endemic areas.
Wstęp: Monitoring zachorowalności, m.in. na raka płuca,
dostarcza wiarygodnych danych (głównie służbom medyczno-
administracyjnym) do wypracowywania i podejmowania
bieżących oraz długofalowych decyzji związanych
z organizacją walki z rakiem (leczenie, inwestycje onkologiczne,
oświata antynikotynowa itp.). Ale istnieje potrzeba
bardziej racjonalnych rozwiązań w walce z rakiem płuca
(i nie tylko). Stąd próby poszukiwania endemii z długotrwale
występującymi największymi i najmniejszymi współczynnikami
zachorowalności na raka płuca w populacji śląskiej.
I to jest celem tej pracy. Materiał i metody: Monitorowanie
zachowań, m. in. na raka płuca, jest oparte o obowiązkowo-
ustawową procedurę (od 1962 r.) ich zgłoszeń na karcie
typu MZN1a. Po weryfikacjach w pracy wykorzystano
27.796 przypadków łącznie dla mężczyzn i kobiet chorujących
na raka płuca na terenie woj. śląskiego w latach 1999–
2009. Obliczono współczynniki cząstkowe dla 5-letnich
grup wieku, surowe i standaryzowane – metodą bezpośrednią
(wg M. Spiegelmana) wg struktury wieku „populacji
świata” (wg R. Dolla). Porównania wielkości współczynnikowych
pomiędzy endemiami dokonano przy użyciu procedur
O.S. Miettinena oraz P. Katza. Wyniki: Woj. śląskie
należy w Polsce do regionów o wysokim ryzyku zachorowalności
na raka płuca. Zachorowalność na raka płuca
u kobiet – w porównaniu do mężczyzn – jest mniejsza, ale
podobnie jak wśród mężczyzn silnie chorologicznie zróżnicowana
wg powiatów. Jednakże w ujęciu dynamicznym, tj.
w porównaniu 2 okresów – 1999-2002 : 2006–2009 – standaryzowane
współczynniki zachorowalności wzrosły u kobiet
z 14,0/100 tys. do 15,6/100 tys., tj. o ok. 11,5%,
a u mężczyzn obniżyły się z 66,9/100 tys. do 53,6/100 tys.,
tj. o ok. 20%. Największa częstość zachorowań (statystycznie
istotnie wysoka) na raka płuca wśród mężczyzn (endemie
największego zagrożenia) dotyczyły następujących jednostek
administracyjnych, tj. powiatów: będzińskiego, częstochowskiego,
gliwickiego, żywieckiego oraz miast: Chorzowa, Dąbrowy
Górniczej, Gliwic, Jaworzna, Sosnowca i Świętochłowic;
wśród kobiet – podobnie: pow. będzińskiego i miast:
Bielska-Białej, Chorzowa, Dąbrowy Górniczej, Gliwic, Jastrzębia
Zdroju, Katowic i Sosnowca: to największe ryzyko
zachorowania na raka płuc w ich obrębie. Istnieje częściowa
zgodność (koherencja) pomiędzy endemiami największej
zachorowalności na raka płuca uwzględniając płeć, tj. mężczyzn
i kobiety. Wnioski: 1. Istnieje częściowa zgodność
chorologiczna (koherencja) pomiędzy endemiami o największej
i najmniejszej zachorowalności na raka płuca, przy
uwzględnieniu obu płci. 2. Bardziej „agresywne” działania
zwłaszcza w zakresie profilaktyki pierwotnej (zwalczaniu
np. nikotynizmu) mogłyby się przyczynić do obniżenia poziomu
zachorowalności na raka płuca w obrębie endemii
wysokiego ryzyka.
