Typologia i deskrypcja endemii o długotrwale największych i najmniejszych współczynnikach częstości zachorowań na raka jelita grubego w populacjach województwa śląskiego

Background: The colorectal cancers (C18–C21, by ICD – X revision = RJG), it a big social-clinical problem. The high level differentiation (dependent of particular countries and regions within them; for example: Silesia voivodeship) common for frequency of incidence. Therefore an attempt looking for an endemic area with a longtime biggest and smallest incidence rates in the smaller population scale, what a make easy fight against cancers. Materials and methods: In the years 1999–2009 20682 persons were diagnosed for RJG. Basing on the data (as above) and demographic data, the different type of rates were calculated. All statistic procedures were in detail described anywhere [4–6]. Results: In the years 1999– 2009, in Silesia voivodeship, 20 682 cases of RJG were diagnosed, i.e. 53.5% among males and 46.5% among females. Age-adjusted rate for the whole Silesia voivodeship is 31.4 per 100 thousands to men and 19.5/100 thousands to women. In comparison between two extremely periods (1999–2009 : 2006–2009), age – adjusted incidence rates among men increased about 2.9%, and among women decreased about 6.5%. The distribution of age-standardized colorectal cancer rates within Silesia voivodeship, in the years 1999–2009, taking into account 36 counties – was very unequal so among males and at the same among females. But the most important epidemiological problem was the endemic areas with significantly biggest incidence rates among males: towns on the law of county: Częstochowa, Katowice, Bielsko-Biała and counties: mikołowski and wodzisławski; among females the endemic areas of this type were Bielsko-Biała town and his county. Conclusions: 1) Within Silesia voivodeship were revealed the endemic areas at statistically significantly high or low (in a long-time) then the overall incidence rate for the colorectal cancer among men and women. 2) The endemic areas with the biggest incidence colorectal rates (fig. 1D and 2D), it indications to priority screenings.

Wstęp: Nowotwory jelita grubego (C18-C21, wg Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, X rewizja, tu: rak jelita grubego = RJG), to duży problem społeczno-kliniczny. Na ogół częstość zachorowań na RJG charakteryzuje się – w zależności od poszczególnych krajów lub w ich obrębie wielu regionów (dla przykładu: woj. śląskie) – dużym zróżnicowaniem. Stąd próba poszukiwania endemii z długotrwale występującymi największymi i najmniejszymi współczynnikami zachorowalności na RJG w mniejszej skali populacyjnej, co ułatwi walkę z tymi nowotworami. Materiał i metody: W latach 1999–2009 na RJG zachorowały ogółem 20 682 osoby. W oparciu o te dane oraz dane demograficzne obliczono wielorakie rodzaje współczynników. Wszystkie procedury statystyczne zostały szczegółowo opisane gdzie indziej [4–6]. Wyniki: W latach 1999–2009 na terenie woj. śląskiego rozpoznano ogółem u obu płci 20682 przypadki RJG, tj. 53,5% wśród mężczyzn i 46,5% u kobiet. Standaryzowany współczynnik zachorowalności na te nowotwory wyniósł dla mężczyzn w woj. śląskim 31,4/100 tys., a dla kobiet 19,5/100 tys. W porównaniu 2 okresów skrajnych (1999–2002 : 2006–2009) zachorowalność wśród mężczyzn wzrosła o 2,9%, a u kobiet obniżyła się o 6,5%. Rozkład standaryzowanych współczynników zachorowalności na RJG w obrębie woj. śląskiego w latach 1999–2009 – biorąc pod uwagę 36 powiatów – był bardzo nierównomierny, tak wśród mężczyzn jak i kobiet. Ale najważniejszy problem epidemiologiczny stanowią endemie z istotnie największymi współczynnikami zachorowalności wśród mężczyzn: miasta na prawach powiatu: Częstochowa, Katowice, Bielsko-Biała oraz powiaty: mikołowski i wodzisławski; wśród kobiet endemię takiego typu stanowiło miasto Bielsko-Biała oraz powiat bielsko-bialski. Wnioski: 1) Na terenie województwa śląskiego istnieją endemie o statystycznie istotnie wysokich i niskich (długotrwałych) współczynnikach zachorowalności na raka jelita grubego, tak wśród mężczyzn jak i kobiet. 2) Endemie z największymi współczynnikami zachorowalności na raka jelita grubego (ryc. 1D i 2D), to wskazania do priorytetowych działań skryningowych.