Stawiane w artykule pytania o metafizyczność obrazu często odnoszą się do mojego doświadczenia
wynikającego z własnej twórczości malarskiej. Przytoczona w tekście twórczość: Paula Cézanne’a,
Piet’a Mondrian’a czy Wassilego Kandinskiego mówi językiem metafizycznym, ponieważ daje
możliwość dostępu do rzeczywistości absolutnej. Taki rodzaj malarstwa ma charakter transcendentny,
a zatem dokonuje się w nim – czy za jego pośrednictwem – przekraczanie rzeczywistości fizycznej
w kierunku tego, co duchowe i idealne. Obrazy Kandinskiego czy Mondriana, chociaż abstrahują
od figury, mają cechy metafizyczności, gdyż poprzez siebie dążą do ukazania innego wymiaru
rzeczywistości. Sztuka ta, w odizolowaniu od świata zewnętrznego, inspiracje swoje odnajduje we
wnętrzu artysty. W odróżnieniu od abstrakcjonistów nie wykluczam postrzegania zmysłowego, które
może być początkiem procesu poznania, tak jak u Cezanne’a czy Mondriana. Jest to bardzo naturalny
sposób percepcji otaczającego świata w przypadku twórczego docierania do istoty malarstwa
metafizycznego. Analiza twórczości Giorgio de Chirico, założyciela kierunku peinture métaphysique,
wbrew przyjętej nazwie, nie odnosi się według mnie do postawionego problemu, ponieważ głębia
metafizycznego poznania zostaje tu zastąpiona powierzchownym, choć poruszającym odczuciem,
a metafizyczne pytania – labiryntem zagadek.
Metafizyczność obrazu to podejmowanie prób przekraczania materii malarskiej w kierunku
wyrażenia innego, duchowego wymiaru. Intuicja przekraczająca granice czysto racjonalnej percepcji
utożsamia się z doświadczeniem metafizycznym, które prowadzi do transcendentalnego poznawania
niewidzialnej rzeczywistości. Twórczość malarska m.in. Pieta Mondriana, Paula Cézanne’a, Wassilego
Kandinskiego nie istnieje sama dla siebie, lecz przez siebie odsłania istotę niewyrażalnego, a swoją
siłę zawdzięcza głębokiemu przeświadczeniu o przekazanej prawdzie.
The questions posed in the article, about metaphysics of painting often relate
to my experience resulting from my own paintings. The works of: Paul Cézanne, Piet
Mondrian, or Vasili Kandinsky, discussed in the article, speak a metaphysical language,
since they provide the possibility of access to absolute reality. This type of painting
possesses a transcendental character, meaning in it, or with its aid a transcendence
of physical reality occurs, moving towards that which is spiritual and ideal. The paintings
of Kandinsky or Mondrian, although disregarding the figure, possess metaphysical
qualities, because through themselves they strive to show another dimension of reality.
This art, in isolation from the outside world, finds its inspiration within the artist.
As opposed to abstractionists, I do not exclude sensual perception, which can be the
beginning of the cognitive process, just as with Cézanne or Mondrian. This is a very
natural way of perceiving the surrounding world in the case of creatively attaining the
essence of metaphysical painting. The analysis of the works of Giorgio de Chirico, the
founder of the peinture métaphysique art movement, despite its name, does not in
my opinion, relate to the problem posed, because the depth of metaphysical cognition
is replaced with a superficial, although moving feeling, and the metaphysical question
– with a labyrinth of riddles.
Metaphysics of painting is an attempt to transcend the painting matter in the direction
of expressing a different spiritual dimension. The intuition which often transcends the
borders of purely rational perception identifies itself with metaphysical experience,
which leads to transcendental cognition of the unseen reality. The paintings of Piet
Mondrian, Paul Cézanne and Vasyli Kandinsky as well as others do not exist just for
their own sake, but through themselves reveal the essence of the unexpressed, while
drawing their strength from a deep conviction the imparted truth.
