Gotlandia od XII w. była wiodącym ośrodkiem kamieniarsko-rzeźbiarskim na Bałtyku,
gdzie w licznych warsztatach wytwarzano wyroby eksportowane do państw wokół Morza
Bałtyckiego, a także do Szkocji. Na terenie Rzeczypospolitej wyroby te rozprowadzano
przez port w Gdańsku aż po Lwów. Rzemieślnicy z Gotlandii otwierali warsztaty na terenie
naszego kraju, w których przerabiano miejscowy materiał skalny. Jednak najstarszymi
budowlami wykonanymi z miejscowego kamienia na wyspach bałtyckich: Gotlandii,
Olandii, Bornholmie, Christians0, Saremie, Hi umie i Wyspach Alandzkich (rys. 1) są suche
mury kamienne. Prace archeologiczne dowiodły, że budowano je już w epoce neolitu,
w średniowieczu aż poczasywspółczesne. Podstawowym zadaniem muru było wytyczenie
granicy gospodarstwa oraz zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom, zagrodzenie
zwierząt hodowlanych, jak również ochrona przed wiatrem. Mury układano także wzdłuż
dróg, wokół pastwisk, łąk, pól i lasów. Ze względu na użyty materiał skalny mury były
budowane ze skał osadowych głównie wapieni, głazów narzutowych nazywanych też
eratykami lub kamieniem polnym, oraz mury mieszane eratykowo-wapienne. Mury
kamienne przetrwały do czasów współczesnych, nadal spełniają swoją funkcję i stanowią
nieodłączny element krajobrazu wysp bałtyckich. Rząd Szwecji aktywnie wspiera
odbudowę i budowę nowych murów tradycyjną technologią z lokalnego kamienia.
W blokach skalnych muru są zapisane cechy środowisk geologicznych morskiego,
magmowego, metamorficznego i glacjalnego, w których powstały dane skały. Rozpoznać
można również zawartą, zwłaszcza w blokach wapiennych, obfitą faunę żyjącą w morzach
ordowickim i sylurskim oraz na jej podstawie określać wiek skał. Mury wysp bałtyckich
to nie tylko nierozłączny element krajobrazu, ale również bogate źródło wiedzy na temat
techniki ich statecznego budowania oraz genezy i wieku skał.
Gothland since 12th century was a leading centrum of stone and sculpture in the Baltic
area, with many stone ateliers (manufactures) famous for their different articles made
for export to the countries in the Baltic Sea territory, even to Scotland. In Poland, these
articles were distributed by the port in Gdansk to Lvov. Producents from Gothland had
also their stone and sculpture manufactures in the territory of Poland, where local
rocks were processed. However, the oldest buildings are stone walls characteristic for
Gothland, Oland, Bornholm, Christians0, Saaremaa, Hiiumaa and the Aland lslands.
Archeologists proved that the stone walls were built in the Neolith, the Middle Ages
and are steel popular at present. Essential aim of the stone wali was to inclose the
farm, secure people and breeding animals, and also protect against wind. The walls
were situated along routs, around pastures, fields and forests. The walls were built
from sedimentary rocks, mostly limestones, erratics or both of erratics and limestones.
Historical dry stone walls are integral element of landscape of the Baltic lslands up
today. The Government of Sweden actively supports restoration and wal I-building from
local stones according to stone-work and sculpture traditional technology. In stone
blocks some features of geologi cal environments i.e. igneous, metamorphic and glacial
are reflected. In limestone blocks, fossils of the Ordovician and Silurian fauna can be
observed. Property - line walls in the Baltic lslands are integral part of landscape and
also rich sourse of knowledge about their building stability as well as genesis and age
of the rocks.