Ochrona zabytkowych ruin - problemy badawcze i projektowe na przykładzie zamku w Sochaczewie

Badania historyczne ruin zamków, a następnie prace konserwatorskie - są procesem złożonym i wieloetapowym. W związku z zagrożeniem katastrofą ruin zamku w Sochaczewie Zespół Badań nad Polskim Średniowieczem, wykonał kompleksowe badania (historyczne, architektoniczne, archeologiczne i techniczne) oraz projekty: konserwacji ruin i zagospodarowania otoczenia. Badania prowadzili w 1966 r.: historyk sztuki Izabela Galicka, archeolog Jerzy Piniński i architekt Maria Brykowska (kierownik i autor projektu); konsultował prace prof. Jan Zachwatowicz. Ustalono: poziom użytkowania i spalenia grodu (XIII w. - 7,0 m pod nasypem), relikty zamku gotyckiego (poł. XIV w.) i zamek budowany przez starostę Stanisława Radziejowskiego (przed 1630). Następnie wykonano projekt architektoniczny zabezpieczenia ruin (nie zrealizowany). W 1975-77 r. badania w północnej części zamku wykonał Jerzy Gula, a w latach 2006-2007 ekipa pod kierunkiem Leszka Kajzera – w części południowej i wschodniej; odkryto budynek bramny z czasów starosty Krzysztofa Szydłowieckiego i według źródeł z XVI w. – kilka drewnianych domów. Badania z lat 2011-2013– stanowiły podstawę dotacji UE do realizacji nowego projektu dla celów turystycznych i zabezpieczenia ruin, pod nadzorem konserwatorskim architekta Cezarego Głuszka. W 1966 r. architekt Jarosław Skrzypczyk wykonał projekt otocznie zamku (zrealizowany), a w 2013 r. uporządkowano teren według poprzedniej koncepcji. Wieloletnie doświadczenie w organizacji badań i naukowej interpretacji odkryć, dla ochrony wartości zabytkowej ruiny wraz z terenem – stanowiły podstawę propozycji zmian do „Karty historycznych ruin”.

Historical research on the castles’ ruins and then conservation works, is a complex and multi-stage process. In connection with the threat of the disaster of the ruins of the castle in Sochaczew, the Research Group on the Polish Middle Ages, in 1966 made comprehensive research (historical, architectural, archaeological and technical). The research was carried out by: art historian Izabella Galicka, archaeologist Jerzy Piniński and architect Maria Brykowska (head). It was found: The level of use and burning of the castle (13th c. - 7.0 m), relics of the Gothic castle (mid-14th c.) and the castle built by the starost Stanisław Radziejowski (before 1630) were established. In 1967, arch. M. Brykowska made a conservation project for permanent protection of the ruins (not implemented), and arch. J. Skrzypczyk - a conceptual design of the castle hill surrounding (completed). All work was consulted by prof. Jan Zachwatowicz. In 1975-77, the research in the northern part of the castle was performed by Jerzy Gula, and in the years 2006-2007 the team led by Leszek Kajzer - in the southern and eastern part; a gate building from the times of the starost Krzysztof Szydłowiecki was discovered and, according to sources from the 16th century, other houses were described. Research from 2011-2013 constituted the basis of EU subsidies for the implementation of a new project for tourism purposes and securing ruins, under the supervision of the architect Cezary Głuszek; the surroundings of the hill were also ordered in reference to the concept from 1967. Conclusions from the work at the castle in Sochaczew regarding the organization and methods of research and scientific interpretations of discoveries and design - to protect the value of the historic ruins with the area - formed the basis for proposals for changes to the 'Charter of historical ruins'.