Józef Piłsudski a polska racja stanu (grudzień 1922 – maj 1926)

Program polityczny marszałka Piłsudskiego od grudnia 1922 do maja 1926 r. kształtowały wymogi polskiej racji stanu – bezpieczeństwo suwerennej Rzeczypospolitej i jej interesy moralne. Do arsenału środków zabezpieczających wojskową rację stanu należały: apolityczne wojsko, niezależny wódz naczelny, zwierzchnictwo prezydenta nad armią, troska o honor służby wojskowej. Polityczna racja stanu wymagała budowy silnego państwa, przedkładania jego dobra ponad partykularne interesy grup społecznych, religijnych czy narodowych, eliminacji zagrożeń wynikających z wadliwych stosunków politycznych i ustrojowych utrwalonych na mocy konstytucji marcowej 1921 r. oraz z dominacji kłamstwa w życiu politycznym. Cywilizacyjna racja stanu wymagała utrzymania europejskości kraju we współpracy z zachodnimi mocarstwami. Racja stanu we wszystkich trzech wymiarach wymagała respektowania imponderabiliów, takich jak prawda, honor, sprawiedliwość, tolerancja. Według Piłsudskiego warunkiem rozwiązania węzła gordyjskiego polityki polskiej było „silne państwo”, które po maju 1926 r. zapewniało mu nieograniczone wpływy. Oznaczało to zakwestionowanie jednego z kanonów polskiej racji stanu: unikania rozwiązań sprzecznych z zasadami i wartościami zachodnimi.

Marshal Piłsudski’s political programme from December 1922 to May 1926 was shaped by the requirements of Polish raison d’État – the security of the sovereign Republic and its moral interests. The array of measures to protect the military raison d’État included: an apolitical army, an independent commander in chief, the President’s authority over the army, and concern for the honour of military service. The political raison d’État required building a strong state, putting its welfare above the particular interests of social, religious or national groups, eliminating threats resulting from deficient political and systemic relations established by the March 1921 Constitution, and from prevalence of deception in political life. Civilizational raison d’État required the maintenance of the country’s European character in cooperation with the western powers. The raison d’État in all three dimensions required the respect of imponderables such as truth, honour, justice and tolerance. According to Piłsudski, the condition for the release of the Gordian knot of Polish policy was a ‘strong state’, which after May 1926 gave him unlimited powers. This meant challenging one of the canons of Polish raison d’État: avoiding solutions contradictory to Western principles and values.