Odrodzone państwo polskie w myśli społecznej i historycznej Stanisława Kutrzeby

Do rozwoju refleksji społecznej i historiograficznej profesora Stanisława Kutrzeby przyczyniła się obserwacja przemiany idei państwa polskiego występującej w dziełach historiograficznych i tekstach politycznych w rzeczywistość w związku z uczestniczeniem w procesie odzyskiwania niepodległości i budowania państwowości przez Polskę. Kutrzeba występował zarówno w roli świadka odbudowy Polski, jak i historiografa opisującego te procesy. Przedmiotem jego refleksji były podstawy ustrojowe odradzającego się państwa ze szczególnym uwzględnieniem rozważań nad modelem konstytucjonalizmu i parlamentaryzmu, relacji pomiędzy władzą ustawodawczą a wykonawczą, kształtu, struktury i organizacji terytorialnej państwa. Jako historyk poszukiwał determinantów niepodległości. W jego koncepcji odrodzenie państwowości było procesem złożonym. Wpływ nań miały zarówno aktywność elit społecznych, jak i sytuacja międzynarodowa, w tym wybuch I wojny światowej, niepowodzenia wojenne Rosji i jej wyjście z koalicji (Ententy), klęska Niemiec i rozpad Austro-Wegier. W swoich refleksjach wskazywał, że odzyskanie niepodległości stanowiło wynik woli zwycięskich mocarstw. Efektem tego stało się moralne zobowiązanie nowego państwa do przyjęcia systemu demokratycznego opartego na zasadach konstytucjonalizmu i parlamentaryzmu.

Development of Professor Stanisław Kutrzeba’s social and historiographic reflection has been fostered by the observation of the transformation of the idea of the Polish state appearing in historiographic works and political texts into reality, in connection with Poland's participation in the process of restoring sovereignty and building statehood. Kutrzeba acted both as a witness of Poland’s reconstruction and as a historiographer describing these processes. The subject of his reflections were the systemic foundations of the reborn state with particular emphasis on the model of constitutionalism and parliamentarianism, the relations between the legislative and executive power, the shape, structure and territorial organization of the state. As a historian, he sought the determinants of sovereignty. In his concept, the revival of statehood was a complex process. It was influenced by both the activity of social elites and the international situation, including the outbreak of World War I, Russia’s war failures and its exit from the coalition (the Entente), the defeat of Germany and the disintegration of the Austro-Hungarian Empire. In his reflections, he pointed out that restoration of sovereignty was the product of the will of the victorious powers. This resulted in the new state’s moral obligation to adopt a democratic system based on the principles of constitutionalism and parliamentarianism.