Sakrament chrztu w świetle średniowiecznych ksiąg pokutnych

Księgi pokutne, które powstały w epoce późnej starożytności chrześcijańskiej i wczesnego średniowiecza, są świadectwem kształtowania się praktyki pokutnej w Kościele. Celem artykułu jest ukazanie w świetle tychże ksiąg różnych praktyk, także tych niewłaściwych, związanych z sakramentem chrztu, które powodowały obciążenie winnych dotkliwymi karami – pokutami wymagającymi odpowiedniego zadośćuczynienia, często trudnego do wykonania.W księgach pokutnych zwracano szczególną uwagę, że dziecko powinno zostać ochrzczone jak najszybciej, zwłaszcza w sytuacji, kiedy chorowało. Nakazywano ponadto spowiednikom, aby weryfikowali w ramach spowiedzi czas, w którym rodzice przynosili dziecko do chrztu. Penitencjały zwracają także uwagę na kwestię, kiedy sakrament chrztu, jest ważnie udzielony, a kiedy nie. Podkreślano, że chrzest ważnie udzielony nie może zostać ponowiony. W niektórych księgach pokutnych znajdujemy natomiast błędne rozumienie zależności życia moralnego szafarza i ważności udzielanego sakramentu. Pojawia się także zagadnienie, kto może pełnić rolę rodzica chrzestnego, jak i omówienie przeszkody pokrewieństwa duchowego mającego swe korzenie w analizowanym sakramencie.

The penitential books written during the Late Ancient Christianity and the Early Middle Ages are an evidence of the formation of the penitential practices in the Church. The aim of this article is to discuss – in the light of these books – a variety of practices, including those seen as inadequate, which were related to the sacrament of Baptism and which caused significant punishment to those deemed guilty. Such penitential practices required adequate atonement which was often difficult to fulfill.The penitential books pointed out that the child should be baptized as soon as possible, especially if they were ill. During the confession, the confessors were required to verify when the child was brought to be baptized by their parents. Penitentiaries also discussed when baptism can be seen as rightfully administered and when not. They highlighted that rightfully administered baptism cannot be administered again. Some of the penitential books contained, however, an incorrect understanding of the relation between the moral life of the priest who administered baptism and the rightfulness of the sacrament. The books also pointed out who can become a godparent and discussed the obstacle of priest’s kinship with regards to the sacrament of baptism.