Small sacral architecture in the Sub-Carpathian countryside landscape. The case of Czarnorzeki and Wydrze

The characteristic feature of Polish rural landscape is the presence of wayside crosses and shrines which create the unusual atmosphere of countryside. They date back to the early years of Christianity in Poland. At the beginning they were built in former pagan places of worship. Wayside shrines have various architectural forms. In Sub-Carpathian region there are five basic types of wayside shrines: chapel shrine, cabinet shrine, wall shrine, column shrine and pedestal shrine. In those shrines, depending on type, sacred figures were placed in different places – as a crowning in cabinets or in niches?. The presence of shrines and crosses in the landscape of countryside is connected with their various functions. The most important was and still is the sacral function. The surrounding of shrines could be considered in spatial, symbolic and functional context. The examples of small sacral architecture in Sub-Carpathian villages are shrines situated in Czarnorzeki and Wydrze. In Czarnorzeki most common are stone column shrines and in Wydrze chapel shrines.

Charakterystyczną cechą polskiego krajobrazu wiejskiego są przydrożne krzyże i kapliczki tworzące niezwykły klimat wsi. W subtelny sposób wpisują się one w krajobraz. Geneza powstawania kapliczek jest ściśle związana z obecnością religii chrześcijańskiej na terenie Polski. Przydrożne kapliczki przybierają różne formy architektoniczne. W krajobrazie Podkarpacia można wyróżnić pięć podstawowych typów kapliczek: domkowe, szafkowe, wnękowe, słupowe i postumentowe. Kapliczki te, w zależności od typu, najczęściej mieściły w sobie figury świętych lub były nimi zwieńczone. Obecność kapliczek i krzyży w krajobrazie wsi wiąże się z różnymi funkcjami jakie pełniły. Najważniejsza z nich to funkcja sakralna. Otoczenie małej architektury można rozpatrywać w kontekście przestrzennym, symbolicznym i funkcjonalnym. Przykładem są kapliczki znajdujące się na terenie dwóch małych miejscowości Czarnorzek i Wydrza. W Czarnorzekach spotkać można kapliczki słupowe wykonane z kamienia, w krajobrazie Wydrza przeważają kapliczki domkowe.