Wolność – równość – braterstwo, czyli koncepcja społeczeństwa trójczłonowego Rudolfa Steinera

Celem badawczym artykułu jest przedstawienie koncepcji trójczłonowego społeczeństwa Rudolfa Steinera, a także próba wskazania, czy idee, które podnosił, znajdują swoje miejsce we współczesnym dyskursie z zakresu filozofii społecznej i politycznej. Pytaniami badawczymi, jakie należy w tym kontekście zadać, to: czy jest możliwe wpisanie poglądów R. Steinera w konkretny nurt myśli politycznej? Czy uważał on za możliwe urzeczywistnienie idei wolności, równości i braterstwa w życiu społecznym? W jaki sposób postrzegał relację jednostki i wspólnoty? Zrealizowanie celu badawczego wymagało analizy i interpretacji pism R. Steinera oraz analizy literatury naukowej poświęconej temu zagadnieniu. Przede wszystkim uważał, że trzy idee: wolność, równość, braterstwo nie są możliwe do zrealizowania, gdy organizm społeczny traktuje się jako jedność. Oryginalnym rozwiązaniem tego problemu było zaproponowanie podziału społecznego organizmu na trzy części na wzór ludzkiego organizmu i w każdej z nich jedna z tych idei byłaby realizowana. Dział duchowy opierałby się na całkowitej wolności od wpływów państwa i gospodarki, dział gospodarczy byłby oparty na braterstwie, a nie na liberalnej, egoistycznej chęci bogacenia czy na socjalistycznym dążeniu do równości. Przedstawił też koncepcję, która przypomina coraz częściej podnoszoną we współczesnej filozofii społecznej kwestię bezwarunkowego dochodu podstawowego. Dział polityczny oparty byłby na demokratycznej równości. R. Steiner podkreślał, że nie tworzy nowej ideologii, ponieważ nigdy nie będzie możliwy trwały ład społeczny. Wprowadził też do filozofii społecznej oryginalne rozwiązanie wskazując, że życie nie jest jednością i ma różne aspekty, w każdym z nich można uznać inne priorytety, co w efekcie przyniesie optymalne rozwiązanie paradoksu: jednostka czy wspólnota?

The research objective of the article is to present Rudolf Steiner’s concept of threefold society, as well as to attempt to indicate whether the ideas he raised have a place in the contemporary discourse in social and political philosophy. The research questions to be asked in this context are: is it possible to include Steiner’s views in a specific ideology? Did he consider it possible to realize the ideas of liberty, equality, and fraternity in social life? How did he perceive the relationship between the individual and the community? Achieving the research goal requires analysing and interpreting Steiner’s writings and analysing the scientific literature devoted to this issue. First of all, he believed that the three ideas: liberty, equality, fraternity, are impossible to implement when the social organism is treated as an integral whole. The original solution to this problem was to suggest dividing the social organism into three parts. Each part would implement one of these ideas. The spiritual sphere would be based on freedom from influence of the state and the economy, while the economic sphere would be based on brotherhood and not on the liberal egoistic desire to get rich or on the socialist pursuit of equality. In this context, he also presented a concept that resembles basic income, an idea raised more and more often in contemporary social philosophy. Finally, the political sphere would be based on democratic equality. Steiner emphasized that he was not creating a new ideology because a permanent social order would never be possible. He also introduced an original solution to social philosophy, pointing out that life is not an integral whole and has different aspects. Different priorities can be considered in each of them, which will result in an optimal solution to the individual-community paradox.