O konsekwencjach dwuznaczności terminu „tożsamość osobowa”. Uwagi po lekturze książki Grażyny Osiki Tożsamość osobowa w epoce cyfrowych technologii komunikacyjnych

Grażyna Osika w swej książce omawia konteksty kształtowania się społeczeństwa komunikacyjnego, naturę technologii cyfrowych, koncepcje tożsamości oraz wpływ technologii cyfrowych na tożsamość osobową, by ostatecznie na tej podstawie zbudować komunikacyjny model tożsamości osobowej. Programowe ignorowanie metafizyki i zamknięcie się w filozofii świadomości staje się jednakże źródłem zasadniczych trudności. Po pierwsze, niekiedy trudno jest ustalić, czy Osika pisze o faktycznej tożsamości człowieka, o własnym rozumieniu (wiedzy), „kim jestem”, o poczuciu tożsamości, o budowaniu własnej tożsamości, o czynnikach, które wpływają na budowanie tożsamości, czy o terminie „tożsamość człowieka” i pojęciu tożsamości człowieka. W książce natomiast chodzi naprawdę o wpływ technologii cyfrowych na budowanie się tożsamości w sensie nabywania przez człowieka określonych cech. Tego właśnie dotyczy komunikacyjny model tożsamości, który konstruuje Osika. Po drugie, Osika podkreśla, że punktem wyjścia budowania tożsamości osobowej jest doświadczenie własnego istnienia i że owo „jestem” jest otwarte na rozmaite konstrukcje siebie. Nie wyciąga natomiast konsekwencji z cytowanego przez siebie rozróżnienia Piotra Olesia: pytania o to, kim jestem (metafizyka) i o to, jaka jestem (psychologia, socjologia itd.). Słuszne jest twierdzenie, że mogę konstruować siebie i podlegam wpływom techniki i środowiska – ale jedynie w aspekcie cech; gdy chodzi o odpowiedź, kim jestem ze swej istoty, nie ma żadnych możliwości konstruowania siebie. Nie jestem tygrysem czy ptakiem, ale osobą – bytem racjonalnym i wolnym, a zarazem spontencjalizowanym; i takie właśnie rozumienie osoby daje fundament zaproponowanemu przez Osikę komunikacyjnemu modelowi tożsamości. Dla ostatecznego uzasadnienia tez Osiki należy więc sięgnąć do metafizyki klasycznej.

In her book Grażyna Osika discusses some contexts of developing communication society, the nature of digital technologies, conceptions of identity and the impact of digital technologies on personal identity. On this basis Osika develops a communication model of personal identity. Yet her policy of ignoring metaphysical issues and confining philosophy to the philosophy of mind becomes a source of interpretational problems. Firstly, it is sometimes difficult to determine of what Osika writes: the real identity of a person, the view one has of oneself, a personal experience of one’s identity, the creation of one’s personal identity, the factors that influence one’s identity, the term ‘personal identity’ or the concept of personal identity. The book is in fact about the impact of digital technologies on the process of creating one’s own identity in the sense of acquiring/removing certain personal traits. This is what the communication model refers to. Secondly, Osika stresses that the starting point of creating one’s own identity is the experience of one’s own existence and that the ‘I exist’ experience enables various constructions of oneself. However, Osika does not take into consideration the implications of Piotr Oleś’s distinction she herself quotes: who I am (the realm of metaphysics) and what I am (the realms of psychology, sociology, etc.). While it is true that I can construct myself and that I am influenced by the technologies as well as by the environment, it is so only in the aspect of my traits. As far as my essence is concerned, I am not free to construct myself. I am not a tiger, or a bird, but a person—a rational and free being with potentialities. And it is only such understanding of the human person that may provide the foundations for Osika’s communication model of personal identity. Thus, in order to ultimately justify Osika’s claims, one needs to refer to classical metaphysics.