Opuścić bezpieczne schronienie. Problem obcości w świetle filozofii dialogu

Europa, chcąc nie chcąc, musi zmierzyć się dziś z problemem stosunku do obcych. Nie wystarczą tymczasowe rozwiązania, nie pomoże uszczelnianie granic i budowanie obozów dla uchodźców. Potrzebne jest gruntowne przemyślenie tematu. W tym celu warto sięgnąć po inspiracje do filozofii. Takich inspiracji autor poszukuje na drodze krytycznej lektury tekstów Martina Bubera, Ferdinanda Ebnera, Franza Rosenzweiga, Emmanuela Lévinasa, Józefa Tischnera i Marcii Sá Cavalcante Schuback. Wynika z nich potrzeba rozumienia kategorii obcości jako zrelatywizowanej do określonej wspólnoty kulturowej oraz ustosunkowania się do następujących problemów: (1) czy obcość jest cechą nieredukowalną i nieusuwalną, czy stanem tymczasowym i możliwym do przezwyciężenia; (2) które elementy europejskiej tradycji kulturowej wymagają przezwyciężenia, byśmy mogli skutecznie uporać się z tym problemem; (3) czy filozofia europejska potrafiła wyciągnąć trafne wnioski z tragicznych wydarzeń wojen, totalitaryzmu i ludobójstwa; (4) czy rację ma Lévinas, głosząc potrzebę nowego ugruntowania relacji etycznych dzięki myśleniu „poza filozofią”, zakładającemu „ontologiczne zerwanie” na rzecz swoiście rozumianego „désintéressement”. Autor poszukuje własnych odpowiedzi na te pytania, by lepiej zrozumieć współczesny status fenomenu obcości.

Whether it be desired or not, Europe must face today the problem of her relation to ‘others.’ Temporary solutions will not suffice, neither will tightening the borders or founding refugee camps. A thorough and profound reconsideration of the issue is necessary, which calls for seeking inspiration in philosophy. The inspiration in question is found by the author in a critical reading of Martin Buber, Ferdinand Ebner, Franz Rosenzweig, Emmanuel Lévinas, Józef Tischner, and Marcia Sá Cavalcante Schuback. As a result, the author proposes to conceive of the category of ‘otherness’ as relativized to the conditions of a given community of culture, and points to the necessity of taking a clear position on issues such as: (1) whether ‘otherness’ is irreducible and irremovable a trait, or rather a temporary condition that may be overcome; (2) which elements of European culture tradition need to be overcome so that the problem in question may be effectively addressed; (3) whether European philosophy has come to the right conclusions about the tragic events, such as the wars, totalitarianisms and genocide, it has experienced; (4) whether Lévinas is right in pointing to the need for a new ‘grounding’ of ethical relations by means of thinking ‘outside philosophy,’ which presupposes an ‘ontological rupture’ for the sake of a specific désintéressement. The author seeks his own answers to the above questions so that the present status of the phenomenon of ‘otherness’ may be understood better. Translated by Dorota Chabrajska