Dialog Platona Timajos, uznawany przez uczonych za „Biblię Platoników”, był interpretowany alegorycznie już w Starej Akademii (IV w. przed Chr.). W epoce hellenistycznej (I–III w. po Chr.) natomiast, w kręgach filozofów zwanych medioplatonikami, toczyła się poważna dyskusja na temat tez, które w nim się pojawiają. Zasadnicza kwestia dotyczyła tego, czy świat powstał w czasie, czy też istnieje ab aeterno. Większość filozofów medioplatońskich uważała, że świat musi być odwieczny. W dyskusji tej, począwszy od I w. po Chr., uczestniczyli również platonicy żydowscy i chrześcijańscy, tacy jak Filon Aleksandryjski, Klemens Aleksandryjski i Orygenes. W ich opinii Bóg, ponieważ jest niezmienny a zarazem dobry, nie zaczął działać dopiero w momencie stworzenia świata. Pismo Święte stwierdza jednak, że świat zaczął istnieć w czasie. W związku z tym, postulowani oni odwieczne rodzenie świata idei (kosmos noetos), który jako świat myśli Boga, istnieje ab aeterno w Boskim Logosie. Koncepcja generatio aeterna (czyli odwiecznego rodzenia Syna przez Ojca), którą znajdujemy w dziełach Orygenesa, jest związana z prowadzoną w tym czasie dyskusją na temat wieczności świata. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie tej dyskusji i uwypuklenie zależności, jakie zachodzą między argumentami stawianymi przez medioplatoników, a tymi, które znajdujemy w różnych hipotezach Orygenesa.
Timaeus, a dialogue of Plato regarded by scholars as “the Platonists’ Bible”, was interpreted allegorically even in the time of the Old Academy (4th century BCE). In the Hellenistic period (1st-3rd centuries CE), especially among the philosophers known as Middle Platonists, there was great debate over the theses that appear in it. The main question was whether the world was created in time or ab aeterno, and most of the Middle Platonic philosophers believed that the world must be eternal. By the first century CE, this discussion had also been joined by Jewish and Christian Platonists such as Philo of Alexandria, Clement of Alexandria and Origen. In their opinion, God, because he is unchanging but at the same time good, must not have started to operate only at the moment of the creation of the world, but before. Yet the Scriptures state that the world began to exist at a particular point in time. Therefore, Christian Platonists postulated the eternal generation or production of the world of ideas (kosmos noetos), which, since it is the world of God’s thoughts, exists ab aeterno in the Divine Logos. The concept of generatio aeterna (that is, the eternal generation of the Son by the Father), which we find in Origen’s works, is related to this ongoing discussion about the eternal nature of the world. This article aims to present the facets of this ancient debate while emphasizing the links between the arguments advanced by the Middle Platonists and those found in the various hypotheses of Origen.
